Լուսանկարը՝ Unicef-ի
ՀՀ կրթության մինչև 2030 թվականի զարգացման պետական ծրագրով նախատեսված է, որ մինչև 2030 թվականը հանրակրթական հաստատություններում պետք է ներդրված լինեն որակյալ ներառական կրթության ապահովման մեխանիզմները:
Ծրագրի հավելվածով սահմանված է ժամանակացույցը: 2023 թվականին, ըստ նախատեսվածի, պետք է ապոհովվեր որակյալ ներառական կրթությանն ուղված ծրագրի հետ կապված միջոցառումների 25%-ը, 2024-ին՝ 50%-ը, իսկ 2026-ից մինչև 2030 թվականները նախատեսվում են շարունակական ծրագրեր՝ 100%-ով: Տե՛ս գծապատկեր 1-ը։
Գծապատկեր 1
Հանրակրթական հաստատություններում մանկավարժահոգեբանական ծառայությունների հասանելիությունն, ըստ պետական ծրագրի, 2023-ին ապահովվել է 70%-ով, 2024-ին՝ 80%-ով, իսկ 2026-2030 թվականներին նախատեսվում է ծրագրի ապահովում՝ 100% -ով։ Տե՛ս գծապատկեր 2-ը։
Գծապատկեր 2
Ծախս
«Պետական բյուջեի մասին» օրենքի հավելվածներով, 2024 թվականի տարեկան ճշտված պլանով 3,6 մլրդ դրամ է ուղղվել մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայությունների և կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների կրթության կազմակերպման օժանդակ միջոցառմանը:
Այս ուղղությամբ վերապատրաստված մանկավարժների և ուսուցիչների օգնականների թիվը հասնում է 2000-ի։
2025 թվականին նույն նպատակով նախատեսված է 3,7 մլրդ դրամի ծախս։
Նպատակ
Միջոցառման նպատակն է երեխաների կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիքի բացահայտման, գնահատման, աջակցող ծառայությունների և կրթության կազմակերպման ծրագրերի, ուսումնական նյութերի մշակումը, հրատարակումն ու ձեռքբերումը։
2025 թվականին մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայություններ մատուցող մասնագետների ատեստավորման համակարգի ծախսը պետբյուջեով նախատեսված է 36,2 մլն դրամի չափով։
Հատուկ կարիքի վերաբերյալ պետական ծրագրերի արտացոլումը 2021-2023 թվականների կտրվածքով հանրակրթական դպրոցների ուսուցիչների և ուսուցչի օգնականների ներառական դասավանդման հմտությունների զարգացման ապահովման միջոցառումն է: Ծրագրում ընդգրկված դպրոցների թիվը 2021-ին եղել է 120, 2023-ին՝ 132:
Վերապատրաստվող ուսուցիչների և ուսուցիչների օգնակաների թիվը 2021 թվականին եղել է 2861, 2023-ին՝ 2266։ 2021 թվականին բյուջեից ուղղվել է 126,4 մլն. դրամ, 2022 թվականին՝ 127,6 մլն. դրամ, իսկ 2023 թվականին՝ 127 մլն. դրամ։ Տե՛ս գծապատկեր 3-ը։
Գծապատկեր 3
Որակի գնահատում
2022-2024 թվականների կրթության տեսչական մարմնի տարեկան հաշվետվություններում նշվում են այս ոլորտում հայտնաբերված խնդիրներն ու դրանց վերացման ուղղությամբ ձեռնարկված քայլերը կամ անհրաժեշտ նախաձեռնությունների կարիքը:
Ըստ հաշվետվությունների՝ դպրոցներում ներառական կրթական միջավայրի գնահատում իրականացվել է Կրթության տեսչական մարմնի մշակած ներառական կրթական միջավայրի գնահատման ձևաթղթով, որը նախատեսված է ուսումնական և ֆիզիկական միջավայրերի համար:
2022 թվականին ներառական կրթության գնահատումն իրականցվել է 81 դպրոցներում, 2023 թվականին՝ 90, 2024 թվականին՝ 73 դպրոցներում։
Խախտումներ
Հաշվետվություններից ակնհայտ է, որ 2022-2024 թվականներին հանրակրթական դպրոցներում ներառական կրթության խախտումները հիմնականում կապված են սովորողների անխոչընդոտ տեղաշարժի ապահովման հետ, նաև՝ դասասենյակների անհամապատասխանության, վերելակների բացակայության, որոնք նպաստելու էին սովորողների՝ կրթական համակարգում ավելի արագ ներգրավելուն։
Խախտումներ արձանագրվել են նաև սովորողների համար մատչելի ուսումնական նյութերում՝ էլեկտրոնային, խոսող, բրայլյան տառատեսակներ, պարզեցված և հեշտ ընկալելի տեքստեր, ռելիեֆային նկարազարդումներով գրքեր, թեստեր, նկարազարդ նյութեր, ժեստերի լեզվով թարգմանությամբ ապահովված ուսումնական ֆիլմեր։
Ուսումնական նյութերի բացակայությունը չի նպաստում հանրակրթական դպրոցներում կրթության որակի բարելավմանը։
Կրթության տեսչական մարմնի 2022 թվականի հաշվետվության մեջ նշված է, որ ներառական կրթական միջավայրում դեռևս կան խոչընդոտներ, որոնք սահմանափակում են կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների լիարժեք մասնակցությունը: Տեսչական մարմինը կարևոր է համարել հիշեցնել, որ հարկ է ապահովել անհատականացված, որակյալ կրթություն՝ ստեղծելով պետական չափորոշիչներին հարմարեցված պայմաններ յուրաքանչյուր սովորողի կարիքներին համապատասխան։
2023 թվականին կարիք է եղել գնահատման արդյունքների հաշվետվությունները քննարկել հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների տնօրենների հետ, որոնց հանձնարարվել է կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող սովորողների ուսուցումը կազմակերպել ըստ նրանց զարգացման առանձնահատկությունների։ Միաժամանակ, հանձնարարականներ են տրվել բարելավել կրթական միջավայրի այն գործառույթները, որոնք կնպաստեն յուրաքանչյուր սովորողի որակյալ կրթության ապահովմանը։
2024-ին, տեսչական մարմինը հաշվետվության մեջ գրել է. «Հիմք ընդունելով ԿԳՄՍ նախարարի համապատասխան գրությունը` ՀՀ 9 հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների նկատմամբ հարուցվել և իրականացվել են վարչական վարույթներ՝ սովորողների տնային ուսուցման գործընթացի իրականացման փաստացի վիճակը պարզելու նպատակով»: Այս գնահատականն ուշագրավ է հատկապես մինչև 2030 թվականը նախանշված պետական միջոցառումների ցանկին ծանոթանալու պարագայում:
9 ուսումնական հաստատությունում արձանագրվել է «Հանրակրթության մասին» օրենքի, ինչպես նաև կրթության բնագավառը կարգավորող 8 նորմատիվ իրավական ակտերի 33 պահանջների 525 խախտում:
Խախտումները վերաբերել են տնային ուսուցմամբ սովորողների կրթության կազմակերպման իրավական հիմքերի անհամապատասխանությանը, կրթության կազմակերպման որակին և անարդյունավետությանը, ինչպես նաև վարչական և մանկավարժական աշխատողների պաշտոնային պարտականությունների չկատարմանը:
Տեսուչների եզրակացություններով, 165 սովորողներից 145–ի տնային ուսուցումն իրականացվել է ոչ արդյունավետ, 14–ինը՝ սահմանված կարգի խախտումներով և ոչ արդյունավետ, միայն 6 սովորողի տնային ուսուցումն է կազմակերպվել սահմանված կարգով և բավարար արդյունավետությամբ։
Տարեկան հաշվետվությունների ուսումնասիրությամբ պարզ է դառնում, որ տեսչական մարմինը շարունակել է արձանագրումները նույն խնդիրների մասին, թեև պետական բյուջեով դրանց վերացման համար տրամադրված ֆինանսական միջոցները թեկուզ նվազ չափով, ամեն դեպքում աճել են:
Տնտեսագետ
