Գերմանիայի դպրոցներն ամեն տարի սեպտեմբերին անցկացնում են մի գրավիչ միջոցառում՝ սննդի և գյուղատնտեսության նախարարության նախաձեռնությամբ։ Deutsche Waldtage միջոցառումը տևում է մի քանի օր և միավորում է տարբեր կազմակերպությունների, համայնքների և անհատների՝ նպատակ ունենալով ուշադրություն հրավիրել անտառների պահպանության, բնապահպանական կրթության և կլիմայական փոփոխությունների թեմաների վրա։ Անցկացվում են բաց դասեր, քայլարշավներ, քննարկումներ և ծառատունկի ակցիաներ ամբողջ Գերմանիայի տարածքում։

Սակայն, անկախ այս միջոցառումից, Գերմանիայի կրթական համակարգում առկա է նաև մի առանձնահատուկ մանկավարժական մոտեցում՝ անտառային օրերի պարբերական կազմակերպում նույն ձևաչափով։

Անտառային օրերն ընդգրկված են նախադպրոցական, տարրական և երբեմն միջին կրթության ծրագրերում որպես պարբերական ուսումնական օրեր, երբ երեխաները ամբողջ օրն անցկացնում են բաց տարածքում՝ հիմնականում անտառում։ Սա սովորական էքսկուրսիա չէ, այլ մտածված և կանոնավոր կրթական մոտեցում։ Շատ դպրոցներում նման օրերն ունեն որոշակի պարբերականություն՝ շաբաթը մեկ, ամիսը երկու անգամ և այլն։ Իսկ որոշ մանկապարտեզներ նույնիսկ կառուցված են ամբողջությամբ այս փիլիսոփայությամբ ու հայտնի են որպես Waldkindergarten՝ անտառային մանկապարտեզներ։

Դասարանները թողնում են շենքի պատերը ու տեղափոխվում ծառերի տակ, բաց տարածքներում են անցկացվում բոլոր հիմնական ուսումնական և սոցիալական գործընթացները։ Երեխաներն այդ օրերին չեն սովորում կոնկրետ առարկա, դասագիրք չունեն, փոխարենը սովորում են իրենց միջավայրից՝ փորձով և զգայարաններով։

Նպատակը

Հիմնական նպատակը կրթությունը բնական ու փորձառական դարձնելն է։

Գերմանացի մանկավարժների համար կարևոր է, որ երեխաները ոչ միայն տեսականորեն ուսումնասիրեն բնությունը՝ դասասենյակներում, այլև լինեն բնության գրկում՝ քայլեն խոտերի մեջ, շոշափեն ծառի կեղևը, լսեն թռչունների ձայնը, զգան թաց հողի հոտը։

Անտառում անցկացված ժամանակը նպաստում է շարժողունակությանը։ Երբ երեխաները վազում են անտառում, բարձրանում ծառերի վրա, փորձում են հավասարակշռություն պահպանել փայտի վրա՝ քայլելիս, նրանց մարմինը շարժվում է բնական տեմպին համապատասխան։ Սա հատկապես կարևոր է ժամանակակից մանկության պայմաններում, երբ սմարթֆոններն ու նստակյաց կյանքը սահմանափակում են շարժման հնարավորությունները։

Մյուս կարևոր նպատակը սոցիալական ու էմոցիոնալ հմտությունների զարգացումն է։

Բաց տարածքում երեխաները սովորում են համագործակցել, սպասել հերթին, որոշումները կայացնել ինքնուրույն և պատասխանատվություն ստանձնել իրենց արարքների համար։ Այդ ամենը տեղի է ունենում հանգիստ, բնական միջավայրում, որտեղ երեխան զգում է վստահություն ու ազատություն։

Անտառային օրերի զբաղմունքը

Անտառային օրերն անցնում են առանց հստակ դասաժամերի ու, բնականաբար, առանց զանգերի։

Երեխաներն ազատ են բնության մեջ՝ դիտելով բույսեր, ծառեր, միջատներ կամ պարզապես խաղալով ու զրուցելով։ Ուսուցիչները կրթական ծրագիրը հաճախ հարմարեցնում են եղանակին, երեխայի հետաքրքրությանը կամ շրջակա միջավայրի պայմաններին։

Երեխաները հաճախ կառուցում են փոքրիկ տնակներ՝ ճյուղերից, քանդում ու ուսումնասիրում հողը, հետևում են թռչուններին, որոշ դպրոցներում նույնիսկ սովորում են խոհարարություն անել բաց երկնքի տակ՝ կրակի վրա։ Արվեստի դասերը կարող են անցնել տերևներով նկարելով, քարերով պատկերներ կազմելով։ Ամեն ինչ բնական, փորձի վրա հիմնված և կենդանի է։

Սովորաբար այս օրերին բացակայում է թուղթ ու գրիչը։ Սակայն այդ բացը լրացվում է ավելի կարևոր բաներով՝ բնությունը դիտարկելով, խնամքով, հարցերով ու էմոցիոնալ ներգրավմամբ։

Իրականացնողները

Անտառային օրերը կազմակերպում են մանկավարժները, որոնք անցել են հատուկ վերապատրաստում անտառային մանկավարժության համար։

Waldpädagogik կոչվող այս ուղղությունն ունի իր ակադեմիական հենքը և տարածված կրթական փիլիսոփայություն է Գերմանիայում։

Ուսուցիչները չունեն միայն չոր տեղեկություններ փոխանցողի դեր, այլև հանդես են գալիս որպես ուղեկիցներ, ոգեշնչողներ ու բացահայտումների առաջամարտիկներ։ Ոչ թե մատուցում պատրաստի պատասխաններ, այլ ուղղորդում են երեխային՝ սեփական ճանապարհով հայտնաբերելու իր շուրջը եղած աշխարհի գաղտնիքները։

Անտառային օրերին ուսուցիչները պետք է ունենան հստակ գիտելիք անվտանգության կանոնների, բնության պահպանման, երեխայի ֆիզիկական կարողությունների և զարգացող հմտությունների մասին։ Շատ դեպքերում անտառային կրթությունը նաև ուղեկցվում է բնապահպանական արժեքների ուսուցմամբ։

Արդյունավետությունը

Անտառային օրերի արդյունավետությունը հաստատվում է ինչպես ծնողների արձագանքով, այնպես էլ գիտական հետազոտություններով։

Երեխաները, որոնք պարբերաբար մասնակցում են անտառային օրերին կամ սովորում են այս մեթոդը նախընտրող դպրոցներում, ունեն ավելի բարձր ինքնավստահություն, լավ զարգացած շարժողական համակարգ, ինքնուրույնություն և սովորելու հանդեպ բնական հետաքրքրվածություն։ Նրանց մոտ նկատվում է սթրեսի ցածր մակարդակ, ուշադրության բարձր մակարդակ և սոցիալական ներգրավվածություն։ Այս միջավայրում կրթվող աշակերտներն ավելի քիչ են հակված բախումների կամ վեճերի, հաճախ ավելի պատրաստակամ են համագործակցության և ընդհանուր առմամբ ունեն ավելի կայուն էմոցիոնալ վիճակ։

Գերմանիայում հաջողություններ գրանցած մոդելը վերածվել է նաև համաշխարհային ներշնչանքի աղբյուրի։ Բազմաթիվ երկրներ, ինչպես՝ Շվեդիան, Դանիան, Կանադան, Մեծ Բրիտանիան, ԱՄՆ-ը, սկսել են ներդնել այս մոդելի տարբերակները՝ անտառային դպրոցներ (forest schools) կամ բացօթյա դասարաններ (outdoor classrooms) անվանումներով։

Գերմանիայում այսօր գործում է անտառներում դասեր անցկացնող ավելի քան 2000 դպրոց, և թիվը տարեցտարի աճում է։ Սա ոչ միայն կրթական նորամուծություն է, այլև մշակութային դիրքորոշում. կրթությունը պետք է լինի կյանքի բնական մաս, իսկ բնությունը ամենաուժեղ ուսուցիչն է։

Եզրակացություն

Անտառային օրերը Գերմանիայում ապացուցում են, որ կրթությունն իսկապես կարող է լինել ամբողջական, եթե համադրվում է բնության, շարժման, ազատության և զգայարանների հետ։ Անտառային օրերն ապահովում են վերադարձ դեպի մանկության բնույթ՝ բացահայտման, զարմանքի և փորձով ուսուցման ճանապարհով։ Սա կրթություն է, որը տեղի է ունենում նստարաններից ու պատերից զերծ, ներթափանցում է երեխայի հիշողության մեջ ավելի ուժեղ, քան երբևէ կարող է անել որևէ դասագիրք։

Լիլիթ Ավագյան