Լուսանկարը մշակել է Աննա Գրիգորյանը
Հայ մանկավարժությունը հարուստ պատմություն ունի, արժեքավոր աշխատություններ կան, որոնք այսօր էլ չեն կորցրել արդիականությունը, սակայն անտեսված են ու մոռացված։ Այդ արժեքավոր աշխատություններից է Ինտրայի (Տիրան Չրաքեան) «Նախակրթութեան սխալները» աշխատությունը։ Այսուհետ հատվածաբար կներկայացնենք Ինտրայի մանկավարժական հայացքները։
Մանկությունը վաղահաս կրթական-կարգապահական միջոցառումներով խաթարելու անթույլատրելիության մասին։
«Տղուն ապրիլ տրուած կեանքը պէտք է որ իր տարիքին կեանքը ըլլայ. իր յարաբերական անմեղութեան ու անկաշկանդութեան, եւ անպատասխանատուութեան կեանքը, մինչ մենք այնպէս կը վարուինք անոնց հետ իբրեւ թէ յանցաւորներ ըլլային, իբրեւ թէ մանկութիւնը պատժելի թերրութիւն մը եղած ըլլր։ Նայեցէք 10-12 տարու տղու մը դպրոցի կեանքին. իր աշխատելու, սովրելու պարտականութեան ձեւին, եւ ըսէք թէ չի՞ նմանիր պատժի մը, թէ պատի՞ժ մը չէ ան, որ մանկութեան՝ սխալ մը, յանցանք մը կարծուած ըլլալը չենթադրէ։ Եթէ կ՚ուզենք որ տղան մարդ ըլլայ՝ նախ մենք պէտք է տղայ ըլլանք։ Մեր նախակրթութեան բոլոր ջանքը մանկական ըլլալու, (եթէ երբեք այդպիսի ջանք մը գոյութիւն ունեցած է) ապարդիւն է, ցորչափ միշտ տաժանելի կեանք մը կուտանք իրենց ապրելու, — սեղմումներով, արգելքներով, նեղութիւններով լի, վախերով ու տխրութիւններով խառն, ու ասոնց հակարդիւնքը կազմող նենգութիւններով, խաբէութիւններով, ատելութիւններով լի կեանք մը, — որ ցորչափ այնպիսի դասաւանդութիւններ կ՚ընենք՝ որոնց ո՛չ նիւթը կրնայ մանկութիւնը հետաքրքրել, ո՛չ մանաւանդ եղանակը կարող է հրապուրիչ ու իւրանալի ընել զանոնք»։
ԻՆՏՐԱ
«Նախակրթութեան սխալները» աշխատություն
1902 թ.
