Ֆրանսիական կրթական համակարգում էսսեն դիտարկվում է որպես քննության ձևաչափ, որը ստուգում է ոչ միայն սովորողի գիտելիքները, այլև նրա վերլուծական և դատողական կարողությունները։

Էսսեի մշակույթը Ֆրանսիայում ձևավորվում է դեռ միջին դպրոցում, սակայն պաշտոնական քննությունների մաս է դառնում լիցեյում՝ որպես ազգային բակալավրիատի կարևորագույն բաղադրիչ։ Այս ձևաչափը համարվում է կրթության որակի հիմնական ցուցիչներից մեկը, քանի որ ամուր հիմքեր է ստեղծում նախքան սովորղի մտածողության խորությունն ու գրավոր արտահայտման հմտությունը գնահատելը։

Ֆրանսերենի քննություն

Ֆրանսերենի քննությունը անցկացվում է լիցեյի առաջին դասարանում՝ սովորաբար 16 տարեկանում։ Այն ներառում է երկու բաղադրիչ՝ գրավոր և բանավոր քննություններ։

Գրավոր քննությունը, որը համարվում է այս ձևաչափի հիմնական մասը, տևում է չորս ժամ և առաջարկում է երկու տարբերակ՝ տեքստի մեկնաբանություն կամ գրական թեզ։ Սովորողը ինքն է ընտրում՝ որ ձևաչափով է հանձնելու քննությունը, և յուրաքանչյուր տարբերակ ունի իր հստակ մեթոդաբանությունը։

«Տեքստի մեկնաբանություն» տարբերակում սովորողը վերլուծում է կրթության նախարարության տրամադրած գրական տեքստը՝ բացահայտելով թեման, կառուցվածքը, լեզվական արտահայտչամիջոցները և գաղափարական շերտերը։ Այս տարբերակը պահանջում է տեքստի խոր ընթերցում և ներքին տրամաբանության ըմբռնում։

«Գրական թեզ» տարբերակում սովորողը պետք է գրի էսսե՝ հիմնվելով դասարանում ուսումնասիրած գրական նյութերի վրա։ Թեման սովորաբար առաջադրում է ընդհանուր հարց՝ օրինակ՝ «Արդյո՞ք վեպը միշտ հասարակության արտացոլանքն է» կամ «Կարո՞ղ է պոեզիան արտահայտել բոլոր զգացմունքները»։ Սովորողը պետք է ձևակերպի իր դիրքորոշումը, հիմնավորի օրինակներով և դրսևորի վերլուծական մտածողություն։

Կառուցվածքը

Ֆրանսիական էսսեն կառուցվում է երեք հիմնական մասից՝ ներածություն, զարգացում, եզրակացություն։ Ներածության մեջ պետք է սահմանել թեման, ներկայացնել հիմնական հարցադրումը (problématique) և ձևակերպել պլանը։ Զարգացման փուլում սովորողը ներկայացնում է երկու կամ երեք տրամաբանական բաժին՝ յուրաքանչյուրում մեկ հիմնավոր գաղափար և համապատասխան օրինակներ։ Եզրակացությունը ամփոփում է ներկայացված դատողությունները և հաճախ բացում նոր տեսանկյուն։

Էսսեի այս մեթոդը ոչ միայն չափում է գիտելիքը, այլև սովորեցնում է մտածել կառուցվածքային ձևով։ Սովորողը պետք է կարողանա ինքնուրույն ձևակերպել դիրքորոշում, հղում անել ուսումնասիրված հեղինակներին և փաստարկված կերպով պաշտպանել իր տեսակետը։ Քննությունը գնահատվում է 20 միավորանոց սանդղակով, որտեղ առանձնացվում են հետևյալ չափանիշները՝

Փիլիսոփայության քննություն

Բակալավրիատում էսսեի ձևաչափով երկրորդ փուլը փիլիսոփայության քննությունն է, որն անցկացվում է դպրոցական ուսուցման ավարտական դասարանում։ Այն համարվում է Ֆրանսիայի կրթական համակարգի ամենաբնորոշ քննություններից մեկը։ Բոլոր սովորողները՝ անկախ իրենց մասնագիտական ուղղությունից, պարտադիր պետք է մասնակցեն փիլիսոփայության քննությանը։

Քննությունը տևում է չորս ժամ և ամբողջությամբ համապատասխանեցված է էսսեի ձևաչափին։ Սովորողը ընտրում է երեք փիլիսոփայական հարցադրումներից մեկը և գրում է տրամաբանական, փաստարկված տեքստ։ Օրինակ, վերջին տարիներին առաջարկված թեմաներից են եղել․

Այս քննության նպատակն է ստուգել սովորողի մտածելու և հիմնավորելու ունակությունը՝ համամարդկային, սոցիալական, քաղաքացիական և փիլիսոփայական խնդիրների շուրջ։

Այս քննության միջոցով գնահատվում է ոչ թե գիտելիքների քանակը, այլ դատողության որակը, գաղափարների կապակցվածությունը և լեզվական ճշտությունը։

Քննությունը գնահատվում է 20 միավորանոց սանդղակով, և չափորոշիչները ներառում են՝

Բոլոր աշխատանքները ստուգվում են անանուն կերպով՝ ապահովելով արդարություն և միատեսակ գնահատման չափանիշներ։

Քննությունը գնահատվում է ոչ թե ըստ նրա, թե սովորողն ինչ դիրքորոշում է ընտրել, այլ թե որքան հստակ, հիմնավորված և տրամաբանական կերպով է կարողացել այն զարգացնել։

Այս փուլում քննությունը վերածվում է մտավոր փորձության, որտեղ գնահատվում է ոչ թե կարծիքի բովանդակությունը, այլ դատողության որակը։

Աստիճանական զարգացում

Ֆրանսիական կրթական համակարգում էսսեի գրավոր մշակույթը պատահաբար ի հայտ չի գալիս լիցեյում և սովորողներին ու ուսուցիչներին հանկարծակիի բերում։ Էսսե գրելու կարողությունը ձևավորվում է աստիճանաբար՝ սկսած միջին դպրոցից և շարունակվելով լիցեյի երեք փուլերով։ Այս երկարաժամկետ գործընթացը նպատակ ունի զարգացնել ոչ միայն լեզվական գիտելիքը, այլև կառուցվածքային մտածողության կարողությունը։

Միջին դպրցում

Դեռևս միջին դպրոցում սովորողները սկսում են տեքստի վերլուծության և համադրության պարզ վարժություններով։ Նախ սովորում են կազմել համառոտ շարադրանքներ՝ պատասխանելով պարզ հարցերի՝ ինչու՞, ինչպե՞ս։ Բացի այդ՝ տարբերել հիմնական և երկրորդական գաղափարները, ստեղծել նախադասությունների տրամաբանական հաջորդականություն։ Այս վարժությունները հիմք են դառնում ավելի բարդ քննադատական մտքի գրավոր ձևակերպման համար։

Լիցեյի առաջին տարին

Լիցեյի առաջին տարում սկսվում է էսսէ գրելու մեթոդաբանության համակարգված ուսուցումը։ Սովորողները ծանոթանում են այն կառուցվածքին, որը հետագայում դառնում է բակալավրիատի քննության պարտադիր ձևաչափ։ Նրանք սովորում են ձևակերպել հարց, որը միավորում է ամբողջ փաստարկումը, կառուցել պլան երկու կամ երեք մասերով և ապահովել դրանց տրամաբանական կապը։

Ուսուցիչները հատուկ ուշադրություն են դարձնում փաստարկման լեզվին։ Սովորեցնում են վերաբերականների, եղանակավորող բառերի տեղին կիրառությունը (նախ, ապա, այնուամենայնիվ, հետևաբար, վերջապես, որոնք ապահովում են տեքստի հոսքը և համաչափությունը)։ Տրվում են նաև մոդելային օրինակներ, որոնց միջոցով սովորում են տարբերել փաստարկի և կարծիքի սահմանը։

Այստեղ էսսե գրել սովորելը նշանակում է ձեռք բերել ոչ միայն գրավոր հմտություն, այլև դատողության մշակույթ։ Կարևորվում է, որ յուրաքանչյուր էսսե արտացոլի մտածողություն, ոչ թե կրկնություն․ այդ պատճառով ուսուցման ընթացքում մշտապես կիրառվում են նախագծային աշխատանքներ, խմբային քննարկումներ և փորձնական էսսեներ, որոնցում սովորողները ստանում են անհատական մեկնաբանություններ և ուղղորդումներ։

Այս մեթոդը ենթադրում է, որ էսսեի հմտությունը հնարավոր է զարգացնել միայն գործնական աշխատանքի և վերլուծության միջոցով։

Արդյունքը

Արդյունքն այն է, որ երբ սովորողները հասնում են բակալավրիատի փուլին, արդեն տիրապետում են ոչ միայն լեզվական, այլև տրամաբանական ու կառուցվածքային մտածողությանը։ Կարողանում են հստակ ձևակերպել գաղափարները, կառուցել փաստարկների շղթա և պահպանել համաչափություն ամբողջ տեքստում։ Սա է պատճառը, որ Ֆրանսիայում էսսեի քննությունը դիտվում է ոչ թե մեկ տարվա արդյունք, այլ տարիների շարունակական մեթոդական աշխատանքի պտուղ։

Այսպիսով

Ֆրանսիական մոդելը ցույց է տալիս, որ էսսեի ձևաչափը՝ իր հստակ կառուցվածքով և մեթոդաբանական պահանջներով, ծառայում է ոչ միայն գնահատմանը, այլև ուսուցմանը։ Սովորողը անցնում է աստիճանական ճանապարհ՝ համառոտ տեքստերից մինչև վերլուծական էսսեներ և փիլիսոփայական դատողություններ՝ ձեռք բերելով ոչ միայն գրելու, այլև մտածելու հմտություն։ Այդպիսով, քննությունը Ֆրանսիական համակարգում այլևս պարզապես չափման գործիք չէ, այլ մտավոր հասունացման գործընթացի կարևոր փուլ․ այն ամփոփում է կրթության իմաստը՝ ձևավորելով քննադատաբար մտածող, վերլուծող և պատասխանատու անհատ։

Լիլիթ Ավագյան