(Թարմացված)

«Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ-ն մայիսի 14-ին Ժամանակակից արվեստի ինստիտուտում ամփոփեց «Կրթության ծախսեր/քննադատական մտածողության որակ» 6-ամսյա ծրագիրը, որն իրականացվել է ԵՄ աջակցությամբ, «Բյուջեներ քաղաքացիների համար» ծրագրի շրջանակներում, Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի նախաձեռնությամբ՝ «Տնտեսական զարգացման և հետազոտությունների կենտրոն» ՀԿ-ի և չեխական «Agora Central Europe» ՀԿ-ի համագործակցությամբ։

Ծրագրի շնորհանդեսի մեկնարկին ողջույնի խոսքով հանդես եկավ Եվրոպական միության պատվիրակության համագործակցության բաժնի ծրագրերի ղեկավար Յոսիպ Յուրիչը:

Յոսիպ Յուրիչը ողջունելով ՀԿ կատարած աշխատանքը՝ կարևորեց քաղաքացիական հասարակության մասնակցությունը բյուջետային գործընթացին՝ ընդգծելով բյուջետային ծախսերի վերլուծության, արդյունքների գնահատման և հանրային իրազեկվածության բարձրացման կարևորությունը։

Ողջույնի խոսքով հանդես եկավ նաև Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի և «Բյուջեներ քաղաքացիների համար» ծրագրի ներկայացուցիչ Անահիտ Մարդոյանը։ Նա անդրադարձավ ծրագրի նպատակներին, այն է՝ բարձրացնել մասնակցային բյուջետավորման մակարդակը Հայաստանում՝ քաղհասարակությանը տրամադրելով բյուջետային գործընթացների վերաբերյալ անհրաժեշտ տեղեկություններ, հմտություններ, մարդկային և տեխնիկական ռեսուրսներ, ինչպես նաև բյուջետային քաղաքականությունների շուրջ բանավեճերում ներգրավվելու և ազդեցություն ունենալու գործիքներ:

Անահիտ Մարդոյանը նաև հույս հայտնեց, որ նման նախաձեռնությունների արդյունքում կբարձրանա հանրային հաշվետվողականությունը, կբարելավվի բյուջետային գործընթացի թափանցիկությունը, կապահովվի քաղաքացիների տեղեկացվածության և մասնակցության բարձրացումը բյուջետային գործընթացներում:

Բյուջեի թվերը՝ համեմատությամբ

«Կրթության ծախսեր/քննադատական մտածողության որակ» ծրագրի ղեկավար, «Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ նախագահ, mediaforedu.am կայքի խմբագիր Անուշ Մարտիրոսյանը ներկայացրեց 6-ամսյա աշխատանքը:

Անուշ Մարտիրոսյանը ընդգծեց «Բյուջեներ քաղաքացիների համար» ծրագրի կարևորությունը կրթության որակի վերաբերյալ փորձագիտական եզրահանգումների տեսանկյունից: Ասաց, որ պետական բյուջեի ֆինանսավորման չափը դիտարկվել է 2021-2025 թթ. կտրվածքով՝ հիմք ընդունելով Հանրակրթության պետական չափորոշչի (ՀՊՉ) ներդրման տարեթիվը:

Ծրագրով ուսումնասիրվել ու վերլուծության են ենթարկվել հանրակրթության ծախսերը, հանրակրթության ծրագրերի ֆինանսավորման չափի փոփոխությունները՝ դրանք համադրելով ինչպես ՀՀ ընդունած իրավական ակտերի հետ, այնպես էլ միջազգայնորեն հաստատված տվյալների հետ:

Կրթության որակը՝ ուսուցչի հայացքով

«Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ համահիմնադիր, 3-րդ տարակարգ ունեցող ատեստավորված ուսուցիչ Նելլի Հայրապետյանը կարևոր համարեց հանրակրթության ոլորտում փոփոխություններ նախաձեռնելիս և դրանց համար բյուջետային միջոցներ հատկացնելիս իրատես լինելը:

Ատեստավորման խնդիրները

Նելլի Հայրապետյանը անդրադարձավ կրթության որակի ցուցիչներին: Մասնավորապես, ներկայացրեց ուսուցիչների ատեստավորման վերաբերյալ ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի 2021 թվականի հունվարի 26-ի հրամանով ակնկալվող արդյունքները և մինչ օրս տեղի ունեցած ատեստավորման պաշտոնական տվյալները՝ նկատելով, որ ատեստավորման վերաբերյալ առկա ցուցանիշները կիսով չափ չեն համապատասխանում նախատեսվածին:

2024 թվականին կամավոր ատեստավորման արդյունքում հավելավճար ստացող ուսուցիչների եղել են ընդհանուր թվի ընդամենը 10.1%, մինչդեռ նախատեսված թիրախը եղել է 31%-ը:

Ուսուցիչն անդրադարձավ նաև դասագրքերի որակին՝ ընդգծելով, որ թեև պետական բյուջեից հատկացվել է ֆինանսավորում, դասագրքերի որակը մնում է լրջագույն խնդիր՝ կրթության որակի ապահովման հարցում:

Որպես կրթության որակի ցուցիչ՝ Նելլի Հայրապետյանը հատուկ ուշադրություն հրավիրեց ԿԳՄՍ նախարարի՝ 2023 թ. Հրամանով Տավուշի մարզի 9-րդ դասարանի աշակերտներիի գրած էսսեներին: Աշակերտները նախկինում հայ գրականություն և հայոց պատմություն առարկաների բանավոր քննության փոխարեն 2024 թվականին առաջին անգամ գրել են փորձնական էսսեներ:

Ուսուցիչն ասաց, որ Տավուշի մարզի Նոյեմբերյան, Իջևան և Աչաջուր համայնքների 3 ամբողջական դասարանների էսսեների ուսումնասիրությամբ դուրս է բերել մի շարք կրկնվող, պաթետիկ և հուզական երանգներով ձևակերպումներ: Ըստ Նելլի Հայրապետյանի, դեռ վաղ է էսսեները որպես ավարտական քննություն պարտադիր դարձնելն ամբողջ հանրապետության մասշտաբով:

Էսսեների վերաբերյալ ուսուցչի գնահատականներին չհամաձայնելով՝ ԿԶՆԱԿ ներկայացուցիչները պահանջեցին հայտնել վիճակագրական տվյալներ ամբողջ Տավուշի մարզի վերաբերյալ:

Գնահատման մեթոդաբանության մշակման և մշտադիտարկման բաժնի պետ՝ Լուսինե Ալեքսանյանը, մասնավորապես, ասաց. «Ամբողջ Տավուշի մարզում ընդեմանը 3 դասարանի ընտրանք ուեննալով՝ անել նման եզրակացություննե՞ր: Շատ լավ է, որ դուք էդպիսի դիտարկումներ ունեք և ասում եք, որ մենք 3 դասարան դիտարկել ենք և սա ենք տեսել: Բայց հնարավոր է՝ օրինակ, մենք էդ 3 ուսուցչին թեստ տանք, փորձենք հասկանալ, թե կոնկրետ էդ 3 ուսուցիչները ինչպիսի՞ մտածողություն ունեն, արդյո՞ք իրենք կարող են քննադատական, ստեղծագործական մտածողություն զարգացնել, ու պարզվի, որ 3-ն էլ… այդպես է ստացվել…»:

«Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ նախագահ Անուշ Մարտիրոսյանը ԿԶՆԱԿ-ի ներկայացուցիչներին հիշեցրեց, որ, որքան էլ տարօրինակ է, Տավուշում առաջին անգամ գրված էսսեների վերլուծություն մինչ այս չէր հրապարակվել և այս հարցը մատնվել էր անտարբերության՝ բովանդակային առումով:

Անուշ Մարտիրոսյանը ԿԶՆԱԿ-ի ներկայացուցիչներին առաջարկեց ուսուցչից ամբողջ Տավուշի վերաբերյալ վիճակագրական թվեր պահանջելու փոխարեն հիմք ընդունել նրա նկատած խնդիրները և ամբողջ խորությամբ ու լայն մասշտաբով վերլուծել էսսեների բովանդակությունը՝ հանուն երեխաների կրթության որակի ապահովման. «Ես շատ ուրախ կլինեմ, որ հենց ԿԶՆԱԿ-ը ամբողջ Տավուշի մարզում գրված բոլոր էսսեները կարդա և շատ փաստարկված վերլուծություն և հետազոտություն անի, որովհետև, վստահ եմ, Դուք էլ գիտեք, որ դրա կարիքը կա: Գնդակը Ձեր դաշտում է, խնդրեմ, անցեք հաջորդ քայլերին»:

Էսսեի մշակույթը՝ ԵՄ երկրներում

Էսսե գրելու մշակույթի վերաբերյալ Ստոկհոլմից հղած տեսաուղերձում անդրադարձավ նաև «Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ համահիմնադիր, ծրագրերի տնօրեն, Ստոկհոլմի համալսարանի միջազգային և համեմատական կրթության ֆակուլտետի մագիստրոս Լիլիթ Ավագյանը: Նա ընդգծեց, որ իր դիտարկած ԵՄ երկրներում՝ Ֆինլանդիայում, Շվեդիայում, Ֆրանսիայում և Գերմանիայում, էսսե գրելը մշակույթ է:

Լիլիթ Ավագյանը ներկայացրեց կրթական այն միջավայրը, որի դեպքում երեխաները ոչ թե 9-րդ դասարանում, նախարարի հրամանից 6 ամիս անց են գրում էսսե, այլ կրթական համակարգն ու ծրագրերը կազմակերպված են այնպես, որ երեխաները փոքր տարիքից են ստանում այն կրթությունը, որը թույլ է տալիս էսսե գրել և 9-րդ դասարանում հանձնել քննություն:

ՄՀԿ ծրագրերի տնօրենը ներկայացրեց նաև ԵՄ երկրներում կրթության ծախսերի սահմանաչափը՝ ՀՆԱ-ում: Ընդգծեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հետազոտությունների հիմքով հորդորը՝ ՀՆԱ-ի 4-6 տոկոսը կրթությանը տրամադրելը: Մինչդեռ, Հայաստանում վերջին տարիների միջին ցուցանիշով դեռ ՀՆԱ-ի 2.5 տոկոսն է տրամադրվում կրթությանը:

Հայաստանում ՀՆԱ-ի և կրթության բյուջեի հարաբերակցությունը 2021-2025 թթ. կտրվածքով ներկայացրեց «Բյուջեներ քաղաքացիների համար» ծրագրով «Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ-ին կցված երիտասարդ տնտեսագետ Էլենա Հարությունյանը: Նա համեմատեց նաև հանրակրությանը հատկացված բյուջետային միջոցները:

ՄՀԿ համահիմնադիր, լրագրող Լիլիթ Հարությունյանն ամփոփեց ծրագրի ընթացքում իր նախաձեռնած փոդքաստների ժամանակ փորձագետների հնչեցրած գնահատականները: Մասնավորապես, կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանը ընդգծել էր դպրոցների տնօրենների ընտրության կապակցությամբ երբեմն 6, որոշ դեպքերում՝ անգամ 8 ապարդյուն փորձի վրա բյուջետային միջոցներ մսխելու իրավիճակը, նաև այն, որ ի հակադրություն այս իրավիճակի՝ պետբյուջեից միջոցներ չեն տրամադրվել ուսուցիչների համար մեթոդական ուղեցույցներ տպագրելու համար:

ՄՀԿ համահիմնադիր, հատուկ մանկավարժ Սուսաննա Դավթյանը ներկայացրեց հատուկ կարիքի խնդիրները:

ՄՀԿ նախագահ Անուշ Մարտիրոսյանը հիշեցրեց, որ ՀՀ պետական բյուջեով 2021-2025 թվականներին հատուկ կարիքի ապահովման նպատակով հատկացվել է կրթության բյուջեի 0,9-2 տոկոսը: Իսկ, օրինակ, Շվեդիայում հատուկ կարիքին հատկացվում է կրթության բյուջեի 20 տոկոսը:

Անուշ Մարտիրոսյանն, անդրադառնալով ծրագրի ընթացքում ի հայտ եկած այլ խնդիրների, մասնավորապես առանձնացրեց ազգային երգուպար առարկայի ներդրման ուղղությամբ տարեկան 7.7 մլ դրամ ծախսելու, իսկ 2024 թվականից ֆինանսավորումը դադարեցնելու նպատակահարմարությանը: Նաև շեշտեց՝ դպրոցներում այդ կարիքը կա և «Մենք» կրթամշակութային հասարակական կազմակերպությունը մշտապես ստանում է հրավերներ՝ մարզերից՝ ազգային պարի դասեր անցկացնելու խնդրանքով, ինչին իրենք արձագանքում են՝ մարզերում պարուսուցման դասեր կազմակերպելով սեփական միջոցներով:

Սա հաստատեց «Մենք» ՀԿ նախագահ Ստեփան Թորոյանը՝ ընդգծելով հանգամանքը, որ ԿԶՆԱԿ-ի հետ համագործակցությամբ վերապատրաստել է ուսուցիչների, սակայն նրանց թիվը, մեղմ ասած, բավարարար չէ: Ստեփան Թորոյանը ընդգծեց ազգային պարի դասավանդման անհրաժեշտությունը:

Հայաստանի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի Գյումրու մասնաճյուղի դասախոս Գագիկ Չարչյանը նշեց, որ Հայաստանի դպրոցներում արվեստի դասերի որակն ու սակավությունը շատ լուրջ խնդիր է: Վերահաստատեց, որ երեխաների համար առաջնային կարևորություն ունի ստեղծագործելու ազատ միջավայրը:

Երեխաների սնունդը

Միջոցառման ավարտին ՄՀԿ նախագահ Անուշ Մարտիրոսյանը ներկայացրեց վերջերս Զանգակատան դպրոցի աշակերտների հետ հանդիպումից հետո ստացած նամակը հանրակրթական դպրոցների նաև 4-րդից բարձր դասարանների երեխաներին պետբյուջեի միջոցներով անվճար, առողջ սնունդ տրամադրելու խնդրանքով: Ասաց, որ առողջ ապրելակերպի վերաբերյալ դասերի ժամանակ երեխաներին նկարներ ցույց տալու փոխարեն անհրաժեշտ է ծախսերն ավելացնել այնքան, որ բոլոր աշակերտները հենց դպրոցում սնվեն՝ այդպիսով ընտելանալով առողջ սննսդի մշակույթին:

ՄՀԿ նախագահը ողջունեց Զանգակատան դպրոց գործուղված «Դասավանդիր Հայաստան» ծրագրի առաջնորդ, հասարակագիտության ուսուցիչ Էլեն Դավթյանի նախաձեռնությունը. նրա հրավերով էին ՄՀԿ համահիմնադիրներ Անուշ Մարտիրոսյանն ու Սուսաննա Դավթյանը հանդիպել Զանգակատան դպրոցի աշակերտներին՝ մեդիագրագիտության դաս անցկացնելու նպատակով:

Անուշ Մարտիրոսյանը տեղեկացրեց, որ Զանգակատան դպրոցի աշակերտների նամակն ուղարկել է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդերասյանին՝ խնդրելով կանաչ լույս վառել 8-րդ դասարանցիների՝ վաղ տարիքից քաղաքացիական ակտիվություն դիսևորելու և բոլոր սովորողների համար անհրաժեշտ արդյունքին հասնելու համար: