Շատերի համար բնական է համառության, անգիր սովորելու և մեխանիկական հիշողության վրա հիմնված կրթության կարծրատիպը: Այս տեսակետը կրողները հիմնականում այս մոդելը վկայակոչում են որպես մի բան, որին պետք է ձգտեն բոլորը: Այս ուղղության կարգախոսներն են՝ ավելի շա՛տ աշխատեք, սովորեք ավելի ջանասիրաբա՛ր, ապրեք քի՛չ:

Փաստերն ու թվերը չեն ստում. այս ուղղությամբ առաջնորդվող երկրները (Չինաստան, ԱՄՆ, Ճապոնիա և այլն) գերազանցում են հետխորհրդային երկրներին և՛ մաթեմատիկայի, և՛ գիտության մեջ: Բայց գուցե կարող է լինել ավելի արդյունավետ և առողջ ճանապարհ այս հարցում հաջողության հասնելու գործում:

Կա, և դրա վառ օրինակը Ֆինլանդիան է, որը տարիների ընթացքում նախաձեռնել է մի շարք նոր և պարզ փոփոխություններ: Դրանք ամբողջովին հեղափոխել են իրենց կրթական համակարգը՝ գերազանցելով թե՛ Միացյալ Նահանգներին, թե՛ Արևելյան Ասիայի, թե՛ Եվրոպայի մի շարք երկրներին:

Արդյո՞ք նրանք օրերով նստած են աղոտ լուսավորված սենյակներում՝ ռոբոտային գրաֆիկով: Ո՛չ:

Անդադար սթրեսի՞ են ենթարկվում կառավարության ընդունած ստանդարտացված թեստերի պատճառով: Ո՛չ մի դեպքում։

Ֆինլանդական կրթահամակարգը առանձնանում է նախ առողջ միջավայրով, որի նպատակը հավասարությունն է, այլ ոչ թե գերազանցելը:

Ահա մի քանի պատճառ, թե ինչու է Ֆինլանդիայի կրթական համակարգը համարվում լավագույններից մեկը ամբողջ աշխարհում։

Մի շարք երկրներում ստանդարտացված թեստավորումը դարձել է առարկայի ընկալումը ստուգելու սովորական միջոց: Թղթի վրա փոքրիկ քառակուսիներ լրացնելը և նախապես պատրաստված հարցերին պատասխանելը ինչ-որ կերպ համարվում է առարկայի վարպետությունը կամ գոնե կոմպետենտությունը որոշելու միջոց: Հաճախ է պատահում, որ աշակերտները պարզապես անգիր են անում ինֆորմացիան միայն թեստ հանձնելու համար, իսկ ուսուցիչները դասավանդում են միայն մեկ նպատակով՝ օգնել ուսանողներին հանձնել թեստը:

Միակ բացառությունը, այսպես կոչված, Ազգային ավարտական ​​քննությունն է, որը կամավոր թեստ է ավագ դպրոցի ավարտին։ Ֆինլանդիայի բոլոր երեխաները գնահատվում են անհատական ​​հիմունքներով և ըստ ուսուցչի սահմանած գնահատման համակարգի, ընդհանուր առաջընթացն էլ վերահսկում է կրթության նախարարությունը։

Համագործակցություն, ոչ թե մրցակցություն

Մինչ աշխարհի մեծ մասը կրթական համակարգը համարում է ընդհանուր մրցակցային դաշտ, ֆիններն այլ կերպ են մոտենում հարցին: Հենց սա էլ նրանց մղել է բոլորից առաջ։ Ֆիննական կրթական համակարգը չի անհանգստանում արհեստական ​​կամ կամայական արժանիքների վրա հիմնված համակարգերի պատճառով: Լավագույն դպրոցների, ուսուցիչների կամ երեխաների ցուցակներ չկան: Սա մրցակցային միջավայր չէ, փոխարենը հիմնաքարային է համագործակցությունը:

Ճիշտ առաջնահերթություններ

Դպրոցական շատ համակարգեր այնքան մտահոգված են թեստերի միավորների բարձրացմամբ և ինֆորմացիայի վերարտադրմամբ, որ պարզապես մոռանում են, թե ինչպիսին է երջանիկ, ներդաշնակ և առողջ երեխան ու ուսումնական միջավայրը:

45 տարի առաջ Ֆինլանդիայի դպրոցական համակարգը ևս լուրջ բարեփոխումների կարիք ուներ։ Ֆինլանդիան ծրագիր մշակելիս խնդիր էր դրել վերադառնալ երեխայի իրական պահանջների ընկալմանը: Խոսքը ամենևին էլ գերազանց գնահատականներով գերիշխելու կամ սահմանված արդյունքները արհեստականորեն բարձրացնելու մասին չէր: Փոխարենը նրանք ձգտում էին դպրոցական միջավայրը դարձնել ավելի արդար: 1980-ական թվականներից ի վեր ֆինն մանկավարժները կենտրոնացել են հենց այս հիմունքները առաջնահերթություն դարձնելու վրա:

Դպրոցական տարիքի բարձրացում

Ֆինլանդիայում աշակերտները դպրոց են գնում յոթ տարեկանից։ Մանկության տարիներին նրանց տրվում է գործելու ազատություն, որպեսզի չսահմանափակվեն պարտադիր կրթությամբ: Սա պարզապես միջոց է երեխային թույլ տալու երեխա լինել:

Դպրոցների բազմազանություն

Ֆինլանդիան բարեփոխումները սկսելուց ի վեր ողջունում էր տարբեր մասնավոր դպրոցների մուտքը կրթական համակարգ։ Բոլոր դպրոցները, թե՛ պետական, թե՛ մասնավոր, անվճար և հավասարապես հասանելի են բոլորին։ Պետությունը ֆինանսավորում է բոլոր հնարավոր դպրոցներն՝ ամբողջությամբ և ըստ աշակերտների քանակի: Այս պատճառով էլ ցանկացած դպրոց ձգտում է տրամադրել լավագույն ուսումն՝ իր աշակերտներին չկորցելու համար։

Մասնագիտական ​​հնարավորությունների ապահովում

Աշխարհի շատ երկրներում կրթական համակարգը լճացած է և անփոփոխ: Երեխաները խրված են անդադար կրկնվող ցիկլի մեջ: Յուրաքանչյուր դաս նախապատրաստում է հաջորդին, և ամեն ինչ ավարտվում է համալսարան ընդունվելու գագաթնակետով: Բայց չէ՞ որ կան բազմաթիվ աշակերտներ, որոնք միայն հանրային պարտադրանքի պատճառով են ստիպված գնալ համալսարան և ստանալ այդ պարագայում ամբողջապես անօգուտ կոչում։ Այս դեպքում մենք գործ ունենք մի փաստի հետ, որ ցանկացած անձ դպրոցն ավարտելուն պես ընդունվում է համալսարան և, անկախ սովորելու որակից, ավարտում այն, անգամ միջինից ցածր գիտելիքներով համարվում մասնագետ ու աշխատում այս կամ այն ոլորտում։

Ֆինլանդիան լուծում է այս խնդիրը՝ առաջարկելով ստանալ տարբեր մասնագիտություններ ոչ թե պարտադիր համալսարան ընդունվելով, այլ ընտրելով մասնագիտական գիմնազիաներ, որտեղ հնարավոր է վարպետանալ տարբեր արհեստներում։ Բարձրագույն կրթության և մասնագիտական ​​գիմնազիայի կամ բանվորական դասի միջև չկա արհեստականորեն ստեղծված հանրային տարբերակում: Բոլորն էլ կարող են լինել հավասարապես պրոֆեսիոնալ և հաջողակ իրենց կարիերայում:

Ուսուցիչների հեղինակությունը

Ֆինլանդիայում աշակերտներն ուսման վեց տարիների ընթացքում աշխատում են նույն ուսուցչի հետ: Այս պարագայում ուսուցիչը կարող է ստանձնել առաջնորդի կամ նույնիսկ ընտանիքի անդամի դերը: Այս տարիների ընթացքում ստեղծվում է փոխվստահություն. երկու կողմերն էլ ճանաչում և հարգում են միմյանց։

Ուսուցման կարիքներն ու ոճերը տարբերվում են: Ֆինն ուսուցիչները տարիներ շարունակ վերապատրաստվում են, անդադար փորձում են բացահայտել ամեն աշակերտի անհատական և յուրօրինակ կարիքները: Միայն այդ կարիքների բացահայտումից հետո են նրանք կարող ճշգրիտ ծրագրել և վերահսկել յուրաքանչյուր առանձին աշակերտի առաջընթացը և օգնել հասնել արդյունքների:

Ավելի հանգիստ մթնոլորտ

Ֆինլանդական դպրոցների ընդհանուր միտումը հետևյալն է՝ ավելի քիչ սթրես, ավելի քիչ անհարկի կարգավորում և ավելի շատ խնամք: Աշակերտները սովորաբար օրական հաճախում են ընդամենը մի քանի դասի։ Օրվա ընթացքում կան 15-20 րոպե տևողությամբ բազմաթիվ ընդմիջումներ, որոնց ընթացքում երեխաները կարող են վեր կենալ, ձգվել, ուտել, թարմ օդ շնչել, պարզապես հանգստանալ:

Նման միջավայրն անհրաժեշտ է նաև ուսուցիչներին։ Ֆինլանդիայում բոլոր դպրոցներն ունեն հատուկ սենյակներ ուսուցիչների համար, որտեղ նրանք կարող են հանգստանալ, պատրաստվել նոր օրվան կամ դասին, պարզապես զրուցել: Ուսուցիչները նույնպես մարդիկ են և պետք է լինեն ֆունկցիոնալ՝ իրենց կարողությունների առավելագույն չափով գործելու համար:

Քիչ տնային աշխատանք

Ֆինն աշակերտներն ունեն ավելի քիչ տնային աշխատանք, քան աշխարհի ցանկացած այլ երկրում: Նրանք օրվա ընթացքում ընդամենը կես ժամ են ծախսում դպրոցական հանձնարարությունների վրա: Ֆինն աշակերտները չունեն նաև կրկնուսույցների կարիք։ Ստանում են այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է դպրոցի համար՝ առանց առարկայի գերազանց լինելու լրացուցիչ ճնշման: Առանց գնահատականների և ծանրաբեռնվածության մասին անհանգստանալու՝ նրանք կարող են կենտրոնանալ իրական առաջադրանքի վրա՝ սովորել և զարգանալ որպես անհատ:

Լիլիթ Ավագյան
«Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ համահիմնադիր
Ուսուցիչ