Սյունիքի մարզի սահմանամերձ Ծավ գյուղի՝ 50 տարի առաջ կառուցված, մինչև 200 երեխայի համար նախատեսված դպրոցում սովորում է 28 աշակերտ: Միայն մեկն է գալիս հարևան Ներքին Հանդ գյուղից, արդեն 3-րդ տարին: Ներքին Հանդի դպրոցը հիմնական է, Ծավինը՝ միջնակարգ:

Հիմա Ծավի 12–րդ դասարանում 4 աշակերտ կա, առաջին դասարանում՝ 2: Ամեն դասարանի ամեն երեխայի մասին գյուղում բոլորը գիտեն ամեն ինչ: Գիտեն նաև առաջիկա տարիներին սպասվող դպրոցական կյանքի մանրամասները՝ այս պահի դրությամբ:

Ծնունդների թիվը հաշվելով

Փոքր գյուղերին հատուկ է՝ գիտեն, թե որ տարին գյուղում քանի երեխա է ծնվել:

5-6 տարեկան երեխաների բացակայությունը նշանակում է՝ առաջին դասարանցի չկա:

2005 թվականին, երբ դպրոցի տնօրենի ներկայիս պաշտոնակատար Հերմինե Աղաջանյանն ընդունվել է աշխատանքի, երեխաների ամենամեծ թիվը եղել է 65-ը: Բայց այդ տարի, օրինակ, 10-րդ դասարանն ուներ 4 շրջանավարտ:

Գյուղերում քիչ թվով աշակերտների խնդիրը միշտ է եղել քննարկման արժանի ամենասուր հարցը: Յուրաքանչյուր աշակերտի բացակայության փաստը մեծ թեմա է դառնում գյուղամիջում:

Միանիշ

Տնօրենի պաշտոնակատարի հետ զրույցում տարբեր դասարանների մասին խոսելիս միանիշ թվերից այն կողմ որևէ տվյալ չկա, եթե խոսքը մեկ դասարանի մասին է. «5 տարի առաջ շատ էին: Այսօրվա մեր 7-րդ դասարանցիները շատ են: Ճիշտ է, դպրոց ընդունվել են 5-ը, հետո 2-ը եկել են: Այդ տարի ծնունդները շատ էին: Իսկ, օրինակ, 6-րդ դասարանում 2-ն են եղել, 7 տարի առաջ 4-ն են եղել: Ու էնպես չէ, որ այդ տարիքի երեխաներից որևէ մեկը բացակայել է»:

Գյուղի երեխաները շատ հաճախ են զրկված լինում դասընկեր(ներ) ունենալու երջանկությունից:

«Եղել է դասարան, որ մեկ երեխա է եղել: Հիմա 11-րդ դասարանի աշակերտը միայն 9-րդում է ունեցել դասընկեր՝ Տանձավեր գյուղից: Մնացած տարիներին մենակ է եղել դասարանում: Եղել են առարկաներ, որոնք համակցված պարապել են (օրինակ՝ ֆիզկուլտուրան, տեխնոլոգիան, երաժշտությունը), բայց մնացած բոլոր առարկաները 45 րոպե պարապել են ուսուցիչները»,- ասում է Հերմինե Աղաջանյանը:

Ուսուցչական հարցեր

Հիմա Ծավի դպրոցում աշխատում է 16 ուսուցիչ: Բոլոր ուսուցիչները գյուղի բնակիչներ են, բացի մեկից, որը Ծավ է եկել Երևանից: Խոսքը «Դասավանդիր Հայաստանի» ներկայացուցչի մասին է, որի աշխատանքն առանձին անդրադարձի թեմա է: Մյուս ուսուցիչների շարքերում կամավոր ատեստավորված չկա: Պարտադիր ատեստավորման ընթացքը, բնականաբար, վերաբերում է նաև այս գյուղին: Արդեն սկսվել է:

Հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչի փնտրտուքը տևական ժամանակ է՝ արդյունք չի տալիս: Նախկինում այս առարկան դասավանդում էր տնօրենի պաշտոնակատարը: «Հիմա տնօրեններին չի թույլատրվում 8 ժամից ավելի պարապել, իսկ 8 ժամն էլ թույլատրվում է, եթե մասնագետին ապահովում ես դրույքով: Ցավոք սրտի, չունենք մասնագետ, դրա համար ժամանակավոր զբաղեցնում են…. Մաթեմատիկայի ուսուցչի կարիք էլ ունենք: Մրցույթի ժամկետը լրանում է, բայց դեռ դիմորդներ չկան: Շատ տեղեր ենք զանգահարել: Հատկապես որ լսում են Ծավ, գնալ-գալ…, հրաժարվում են»,- ասում է տնօրենի պաշտոնակատարը:

Գյուղում կա ուսուցչի տուն. տասնամյակեր առաջ է կառուցվել: Հիմա համայնքապետարանի բալանսում է: Համայնքապետն այստեղ տեղավորում է նաև ուսուցչության հետ կապ չունեցող մարդկանց, որոնք տան կարիք ունեն:

Եթե նոր ուսուցիչ գա գյուղ, ոչ մնալու տեղ կգտնի ուսուցչի տանը, հավանաբար ոչ էլ ազատ տուն կգտնի գյուղում: Իսկ եթե Ծավում մինչև 2026 թվականը կառուցվի Հայաստանում նմանը չունեցող կրթահամալիր, պետք է նկատի ունենալ նաև ուսուցիչների համալրման բոլոր պայմանները՝ ներառյալ արժանապատիվ կեցավայրը:

Ծավի դպրոցն այսօրվա դրությամբ էլ չես համարի ամենաանբարեկարգը: Համակարգիչներ խոստացել են նվիրել: Բնագիտական լաբորատորիա ստացել են: Փորձեր անում են: Ուշադրություն որոշ չափով կա որոշ հարցերում:

Վերջերս Ծավի աշակերտները Գյումրի էին գնացել և շատ տպավորված էին:

Ստվեր և ցուցափայտ

Աշակերտների քիչ քանակը, ըստ Հերմինե Աղաջանյանի, ազդում է ուսման նկատմամբ նրանց հետաքրքրվածության աստիճանի վրա: «Խմբային դաս իրականացնել չի ստացվում: Եթե դասարանում 1 երեխա է, ի՞նչ խումբ ձևավորես»,- հարցնում է Հերմինե Աղաջանյանն ու պատասխանում. «Բայց ուսուցչի մտքին լինի՝ ամեն ինչ կանի․ հետաքրքիր դաս կանցկացնի: Մի դասվար ասել է՝ ինձ պետք լինի հետաքրքիր դաս անցկացնել, կգտնեմ մի ծառ, որի ստվերում դաս կանցկացնեմ ու մի ցուցափայտ, որ հողի վրա ինչ-որ բան ցույց տամ: Ուսուցչից է կախված: Ցանկություն է պետք լավ դաս անցկացնելու համար և աշակերտներ»:

Հերմինե Աղաջանյանը հույս ունի, որ զինվորականների ընտանիքները կբնակեցվեն Ծավում, որոնց երեխաները հարակից Սրաշեն, Շիկահող և Ներքին Հանդ գյուղերի աշակերտների հետ միասին կգան դպրոց:

Հերմինե Աղաջանյանի ամենամեծ մտավախությունն էր, որ պատերազմական իրավիճակից հետո արտահոսք կլինի, բայց բոլորը մնացել են գյուղում:

Անուշ Մարտիրոսյան