Թե՛ մինչև 44 օրյա պատերազմը, թե՛ դրանից հետո Հայկական բարեգործական ընդհանուր միությունը մի շարք ծրագրեր է իրականացրել Արցախում: Իսկ այժմ արդեն արցախցիների համար՝ Հայաստանում։

«Սովորի՛ր և վաստակի՛ր․ Արցախ» ծրագրով Հայկական բարեգործական ընդհանուր միությունը բռնի տեղահանված արցախցիների համար կազմակերպում է վերապատրաստման, հմտությունների զարգացման, նոր հմտությունների ու կարողությունների ձեռքբերման անվճար դասընթացներ։

Ծրագրի ղեկավար Հայկուհի Գևորգյանը mediaforedu.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ նախ գնահատել են մարդկանց կարիքները՝ հասկանալու համար, թե Արցախում ինչ զբաղվածություն են ունեցել, ինչ մասնագիտություն ունեն և հիմա Հայաստանում ինչով են ուզում զբաղվել։ «Ըստ այդմ ձևավորում ենք խմբերը, գտնում կազմակերպություն, որը կարող է կարճ ժամկետում այնպիսի դասընթաց իրականացնել, որ այդ մարդիկ երկամսյա-եռամսյա ուսուցումից հետո կարողանան աշխատանք գտնել, շուկայում մրցունակ լինել կամ ինքնուրույն զբաղվել ինչ-որ գործով»,- ասում է Հայկուհի Գևորգյանը։

Ծրագիրը սկսվել է այս տարի և կավարտվի տարեվերջին։ Այն հնարավոր է դարձել իրականացնել շվեյցարական HEKS/EPER կազմակերպության ֆինանսավորմամբ։ Այսօր այդ ծրագրի շնորհիվ 100 արցախցիներ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում սովորում են նոր՝ կայքի ստեղծման և գործարկման, վեբ դիզայնի, 3 D մոդելավորման և այլ պահանջված ու բարձր վարձատրվող մասնագիտություններ։

Եվս 100 արցախցի մասնակցում է խոհարարության և հրուշակագործության դասընթացներին։10 մասնակից աշխատանքի վրա հիմնված ուսուցում է անցնում սահմանափակ կարողություններ ունեցող երեխաների խնդիրներով զբաղվող «Լուսէ» հիմնադրամում՝ հետագայում այնտեղ աշխատելու հեռանկարով։ Այս դասընթացները կավարտվեն հուլիսի 28-ին։

«Առաջիկայում նոր դասընթացներ կմեկնարկեն, որտեղ դարձյալ 100 հոգի են ներգրավված։ Ընդհանուր ծրագիրը նախատեսված է թվով 800 արցախցիների համար։ Կունենանք դասընթաց անգլերենի ուսուցման ուղղությամբ, որը շատ կարևոր է՝ անկախ մասնագիտությունից։ Կունենանք էլեկտրիկի, հաշվապահի, մարկետոլոգի և այլ մասնագիտություններով դասընթացներ։ Ըստ էության, դասընթացները երկու մոդելով ենք իրականացնում․ երբ կա շուկայի պահանջարկ տվյալ մասնագիտությունների նկատմամբ, և երբ գործատուն ունի թափուր աշխատատեղ, և մենք անմիջապես աշխատավայրում ենք դասընթացներ պատվիրակում»,- ասաց Հայկուհի Գևորգյանը։

Ծրագրի ղեկավարը տեղեկացրեց, որ կփորձեն իրենց դասընթացներն ավարտած արցախցիներին օգնել աշխատանք գտնելու հարցում․ կան ընկերություններ, որոնք իրենց տեղյակ են պահում թափուր աշխատատեղերի վերաբերյալ։

Խնդիրներ

Ծրագրի շրջանակում արցախցիների հետ հանդիպումների ժամանակ բացահայտվում են որոշ խնդիրներ՝ կապված աշխատաշուկայի պահանջների, մասնագիտական կարողությունների ու հմտությունների մրցունակության հետ։ Դրանցից ամենանկատելին այն է, որ շատերը չեն կողմնորոշվում, թե առաջարկված մասնագիտություններից որն ընտրեն, որ կարողանան յուրացնել ու հետո Հայաստանում գործ գտնել։

Արցախի աշխատաշուկան որոշակի տարբերություններ է ունեցել Հայաստանի աշխատաշուկայից։ Արցախում մեծ մասն աշխատել է պետական համակարգում՝ նախարարություններում, կրթական հաստատություններում և այլ կառույցներում։ Բավականին մեծ թվով արցախցիներ էլ ծառայել են բանակում և ուժային այլ կառույցներում։ Այսինքն՝ պետական համակարգն ապահովել է նրանց զբաղվածության գերակշիռ մասը։ Իսկ մասնավոր ոլորտի մի հատված սպասարկել է այդ նույն պետական կառույցներին՝ տարբեր ծառայություններ մատուցելով։

Արցախից բռնի տեղահանվածների մի մասը հիմա ցանկանում է աշխատել պետական համակարգում, բայց այդ կառույցներում աշխատատեղերը սահմանափակ են։ Բացի այդ, պետական համակարգի աշխատողներն Արցախում ավելի բարձր աշխատավարձ են ստացել, քան նրանց գործընկերները՝ Հայաստանում։

ՀՀ քաղաքացիությունը պարտադիր պայման է պետական համակարգում աշխատանքի համար: Արցախցիների մի մասը չի ցանկանում ընդունել քաղաքացիություն, մի մասն էլ մինչև քաղաքացի դառնալը կորցրել է աշխատելու հնարավորությունը, քանի որ արդեն աշխատատեղը զբաղված է եղել, երբ ստացել է անձնագիրը։ Իսկ քաղաքացի դառնալը մեկ օրվա գործ չէ, կարող է ամիսներ տևել:

Մասնավոր հատվածում, սակայն, արցախցիների առջև ՀՀ քաղաքացի լինելու պահանջ չի դրվել։ Այս առումով «Սովորի՛ր և վաստակի՛ր․ Արցախ» խորագրով ծրագիրը հնարավորությունների լայն դաշտ կարող է բացել Արախից բռնի տեղահանվածների համար: Ծրագրի ղեկավարն ասում է. «Պետք է զարգացնել որոշակի հմտություններ։ Դրա համար էլ մենք կազմակերպում ենք այս դասընթացները։ Հայաստանում մրցակցությունն ավելի մեծ է, շուկան ավելի պահանջկոտ է»,- ասում է Հայկուհի Գևորգյանը։

Կրթություն և արժանապատիվ աշխատանք

«Արժանապատիվ աշխատանք, հիմա՛» ծրագրի շրջանակում Արցախից բռնի տեղահանված անձանց զբաղվածության և աշխատանքային իրավունքի հետ կապված խնդիրներն անցած 3 տարում ուսումնասիրել է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը՝ հավաքելով փաստեր՝ ՀՀ կառավարությանը ներկայացնելու նպատակով: Գլխավոր նպատակն է զբաղվածության, ինտեգրման քաղաքականության՝ ավելի ճիշտ կազմակերպմանը նպաստելը։

1200 արցախցիների շրջանում հարցումներ իրականացրած «Հասարակական հետազոտությունների առաջատար խումբ» ՀԿ-ն պարզել է, որ 47,9 տոկոսը աշխատել է պետական համակարգում, 21,4 տոկոսը՝ իրավապահ և ուժային մարմիններում։ Հիմա նրանց շուրջ 23 տոկոսն է Հայաստանում գործ գտել. 26 տոկոսը պետական կառույցներում, 36,5 տոկոսը՝ մասնավոր ընկերություններում, 10 տոկոսն էլ սեփական բիզնեսն է հիմնել։

19,5 %-ի փոխարեն` 13 %-ը

Հարցվածների 19,5 տոկոսը Արցախում աշխատել է կրթության ոլորտում, բայց Հայաստանում նույն ոլորտում նրանցից ընդամենը 13 տոկոսն է աշխատում։ «Այնտեղ աշխատավարձն ավելի բարձր է եղել։ Գուցե դա է պատճառը, որ Հայաստանում չեն ցանկանում ուսուցիչ աշխատել»,- ասում է ՀԿ ղեկավար Լիանա Բալյանը։

Հարցումներին մասնակցածների 8,8 տոկոսն ասել է, որ աշխատանքի ընդունվելը խնդիր է արցախցի լինելու պատճառաբանությամբ:

Սաքունցը հետազոտության արդյունքների հիման վրա փաստում է, որ պետությունը չունի զբաղվածության քաղաքականություն առհասարակ, իսկ բռնի տեղահանվածների զբաղվածություն չունենալն էլ լրացուցիչ մարտահրավեր է։

Թե՛ նա, թե՛ Լիանա Բալյանը անչափ կարևոր են համարում, որ ՀՀ կառավարությունը բռնի տեղահանվածների համար կազմակերպի ուսուցման և վերապատրաստման դասընթացներ: Այս դեպքում նրանց աշխատանքային կարողությունները կհամապատասխանեն Հայաստանի գործատուների պահանջներին։

Արմինե Ավետյան