Լուսանկարը՝ Նինաշամն համայնքի կայքից
Քաղաքացիական կրթությունը հասարակության զարգացման կարևոր բաղադրիչներից է: Այն երեխաներին վաղ տարիքից սովորեցնում է ոչ միայն հասկանալ իրենց իրավունքներն ու պարտականությունները, այլև դրանք կիրառել գործնականում։
Ժողովրդավարության և սոցիալական պատասխանատվության արժեքներն առանձնահատուկ մոտեցմամբ են արմատավորված Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի կրթական համակարգերում։ Այս երկրները ձգտում են ձևավորել տեղեկացված և ակտիվ քաղաքացիներ՝ կրթության միջոցով փոխանցելով անհրաժեշտ գիտելիքներ և հմտություններ։
Նախ դիտարկենք Շվեդիայում քաղաքացիական կրթության նկատմամբ ցուցաբերվող մոտեցումները:
Սոցիալական գիտություն
Շվեդիայում քաղաքացիական կրթությունը չի դասավանդվում որպես առանձին առարկա։ Այն ներառված է «սոցիալական գիտություններ» առարկայի ուսումնական ծրագրում: Համալսարաններում սոցիալական գիտությունների ուսուցիչ դառնալ ցանկացող ուսանողները պարտավոր են անցնել քաղաքացիական կրթության պարտադիր դասընթաց, որպեսզի ապագա ուսուցիչները պատրաստ լինեն երեխաներին փոխանցել այս կարևոր գիտելիքները:
Միջազգային հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ շվեդ աշակերտները քաղաքացիական կրթության արդյունքներով գերազանցում են Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության (OECD) միջինից բարձր ցուցանիշը։ Այստեղ քաղաքացիական կրթությունը ծրագրերի և համայնքային գործունեության կարևոր բաղադրիչ է։
Դպրոցական ընտրություններ
Դպրոցական ընտրությունները (Skolval) Շվեդիայում քաղաքացիական կրթության յուրահատուկ դրսևորումներից են։ Աշակերտները դպրոցում մասնակցում են մոդելավորված ընտրություններին, որոնք արտացոլում են երկրի քաղաքական համակարգը։ Յուրաքանչյուր աշակերտ ընտրում է կուսակցության ծրագիր՝ վերլուծելով ներկայացվող գաղափարները։
Ընտրությունների նպատակն է ցույց տալ, թե ինչպես են գործում ժողովրդավարական գործընթացները, և ինչ դեր ունեն քաղաքացիները։
Լուսանկարը՝ Իստադի գիմնազիայի կայքից
Դպրոցական ընտրությունների արդյունքները քննարկվում են դասարաններում: Սա, անշուշտ, խթանում է նաև քննադատական մտածողությունը։ Այս նախաձեռնությունը երեխաներին թույլ է տալիս ավելի լավ հասկանալ քաղաքական գործընթացների կարևորությունը և զարգացնել ակտիվ մասնակցության հմտությունը։
Համայնքային և բնապահպանական նախագծեր
Շվեդիայի դպրոցներում համայնքային և բնապահպանական նախագծերը կարևոր դեր են խաղում աշակերտների սոցիալական պատասխանատվության և էկոլոգիական գիտակցության զարգացման ճանապարհին։ Այս նախագծերը երեխաներին խրախուսում են ոչ միայն սովորել շրջակա միջավայրի պահպանության հիմունքները, այլև գործնականում կիրառել իրենց գիտելիքները՝ ներգրավվելով տարբեր միջոցառումներում։
Օրինակ՝ «Պահպանենք Շվեդիան՝ մաքուր» (Håll Sverige Rent) հիմնադրամը իրականացնում է «Կանաչ դրոշ» (Grön Flagg) ծրագիրը, որի նպատակն է երեխաներին կրթել շրջակա միջավայրի պահպանության հարցերում։
Ծրագրի շրջանակում աշակերտները մասնակցում են աղբի հավաքման ակցիաների և այլ բնապահպանական միջոցառումների։
Լուսանկարը՝ Smålands թերթի կայքից
Այսպիսի ակտիվ մասնակցությունը ոչ միայն զարգացնում է աշակերտների էկոլոգիական գիտակցությունը, այլև նրանց մեջ ձևավորում է պատասխանատվության զգացում համայնքի և շրջակա միջավայրի նկատմամբ։
Բացի այդ, որոշ դպրոցներ մասնակցում են SMULLE ծրագրին, որը խրախուսում է կենսաբազմազանության վերաբերյալ խաղային ուսուցումը։ Դպրոցական այգիները, որոնք ստեղծվում են այս ծրագրի շրջանակում, ծառայում են որպես գործնական ուսուցման հարթակ։ Աշակերտները սովորում են աճեցնել մթերք, հետևել էկոհամակարգի գործարկմանը: Այս այգիները ծառայում են ոչ միայն կրթական նպատակների, այլև տրամադրում են թարմ մթերք դպրոցի ճաշարաններին։
Գյոթեբորգի դպրոցներից մեկը վերջերս նախաձեռնեցին «Կլիմայական փոփոխությունների օր» նախագիծը, որի շրջանակում աշակերտները քննարկեցին կլիմայական խնդիրներ և ներկայացրին առաջարկներ վերամշակման ու էներգիայի խնայողության վերաբերյալ։ Ուսումնասիրեցին նաև տեղական համայնքների ներգրավման ուղիները՝ առաջարկելով նախագծեր, որոնք կարող են բարելավել համայնքի կայունությունն ու բնապահպանական վիճակը։
Այս միջոցառումները հաճախ զուգակցվում են բնապահպանական դասընթացներով, որտեղ աշակերտները սովորում են թափոնների նվազեցման, վերամշակման և կայուն օգտագործման հիմունքները։
Աշակերտները հաճախ մասնակցում են կլիմայական գագաթաժողովների մոդելավորմանը, որտեղ բանավիճում են գլոբալ տաքացման, մթնոլորտի աղտոտման և կենսաբազմազանության պահպանման թեմաների շուրջ։
Լուսանկարը՝ Nelson Garden-ի կայքից
Նման ծրագրերը ոչ միայն նպաստում են էկոլոգիական գիտելիքների խորացմանը, այլև ձևավորում են աշակերտների հմտությունները՝ գլոբալ խնդիրների լուծման գործում։
Մշակութային երկխոսություն
Շվեդիայում մշակութային բազմազանության կրթությունը խրախուսվում է դպրոցական մակարդակում՝ դառնալով կրթական ծրագրերի և սոցիալական ինտեգրման կարևոր բաղադրիչ։ Դպրոցները կազմակերպում են «մշակութային երկխոսության շաբաթներ»: Աշակերտները ներկայացնում են իրենց ազգային և մշակութային ժառանգությունը։ Նմանատիպ միջոցառումները ներառում են երգեր, պարեր, պատմություններ և ազգային ուտեստների ցուցադրություններ, որոնք նպաստում են տարբեր մշակույթների նկատմամբ հարգանքի ձևավորմանը։
Մշակութային բազմազանության թեմայով միջոցառումները կարևոր են հատկապես միգրացիայի աճի պայմաններում, որտեղ բազմամշակութային ինտեգրումը պարզապես անհրաժեշտություն է։
Շվեդիայի Կրթության ազգային գործակալությունը (Skolverket) շեշտում է, որ մշակութային բազմազանության կրթությունը կարևոր է սոցիալական համերաշխության և հավասարության տեսանկյունից, և այն պետք է ինտեգրվի դպրոցական ուսումնական ծրագրերի մեջ։
Մարդու իրավունքների կրթություն
Մարդու իրավունքների կրթությունը Շվեդիայում ընդգրկված է սոցիալական գիտությունների ծրագրում։ Դպրոցներում աշակերտները ծանոթանում են Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրին և Շվեդիայի ազգային օրենսդրության համապատասխան դրույթներին։
Կրթական ծրագրերը ներառում են արդիական խնդիրների վերլուծություն, ինչպիսիք են ռասիզմը, խտրականությունը, գենդերային հավասարությունը և ապատեղեկատվության վտանգը։
Այս հարցերի քննարկումները խրախուսում են քննադատական մտածողությունը և աշակերտների մոտ ձևավորում են զգայունություն սոցիալական արդարության խնդիրների նկատմամբ։
Բացի տեսական դասընթացներից, շվեդական դպրոցները մեծ ուշադրություն են դարձնում գործնական ուսուցմանը։
Լուսանկարը՝ Amnesty International- ի կայքից
Ստոկհոլմի դպրոցներից մեկում աշակերտները համագործակցել են Amnesty International-ի հետ՝ իրականացնելով մարդու իրավունքների պաշտպանությանը նվիրված արշավներ։ Ուսումնասիրելով սոցիալական մեդիայում ապատեղեկատվության տարածման մեխանիզմները՝ աշակերտները նախաձեռնել են իրազեկման արշավներ՝ կենտրոնանալով մարդու իրավունքների խախտումների դեմ պայքարի վրա։ Այս նախագիծը ոչ միայն աշակերտներին խրախուսեց խորացնել իրենց գիտելիքները, այլև թույլ տվեց ակտիվ պաշտպանել իրենց և ուրիշների իրավունքները։
Վերը նշված գիտելիքների համախումբը երաշխավորում է կիրթ քաղաքացու գաղափարի փաստարկումը:
Բավականին ուշագրավ և ինքնատիպ է նաև Ֆինլանդիայի փորձը, որի մասին հոդվածը՝ հաջորդ հրապարակմամբ:
ՄՀԿ ՀԿ համահիմնադիր
Ստոկհոլմի Վալդորֆյան դպրոցի ուսուցիչ
Ստոկհոլմի համալսարանի միջազգային և
համեմատական կրթության ֆակուլտետի մագիստրոս
