Ըստ «ՀՀ կառավարության 2025 թվականի բյուջետային ուղերձ-բացատրագրի» կրթությունը մարդու հիմնարար իրավունքն է, և պետության պարտավորությունն է ապահովել համընդհանուր հավասարապես հասանելի, ներառական և որակյալ կրթություն: Այս ոլորտը կառավարության ծրագրի գերակայությունների շարքում է:

Հանրակրթության ոլորտի բարեփոխումները, ըստ պաշտոնական ձևակերպման, կշարունակվեն հիմնական ուղղություններով՝ սովորողների պարտադիր կրթության որակի բարելավմա նպատակով: Թիրախներն են՝

Կրթության ոլորտին ուղղված ծախսերի կշիռը 2025 թվականին կկազմի պետական բյուջեի ծախսերի 9․4 %-ը, իսկ ՀՆԱ-ի նկատմամբ՝ 2․9 %-ը։

Ըստ «ՀՀ 2025 թվականի պետկան բյուջեի մասին օրենքի», կրթության ոլորտի ծրագրերի ֆինանսավորմանը կուղղվի 324․9 մլրդ դրամ: Նախատեսված է նախորդ տարվա համեմատ աճ 2․6 տոկոսով, կամ 8․1 մլրդ դրամով։ Տե՛ս պատկեր 1-ը:

Պաշտոնական տվյալներով, 2025 թվականին կրթության ոլորտում պետք է իրականցվի 15 բյուջետային ծրագիր։

Կրթական ծրագրերի շարքում մեծ տեսակարար կշիռը բաժին է ընկնում «Հանրակրթության ծրագրին»: Այդ նպատակով նախատեսված է ուղղել կրթության ծախսերի ընդհանուր բյուջեի 41 %-ը, կամ 132,8 մլրդ. դրամ։ Երկրորդ խոշոր ծրագիրը վերաբերում է հանրակրթական և նախադպրոցական հաստատությունների հիմնմանը, կառուցմանը, բարելավմանը: Այն կազմում է ծախսերի 26 %-ը, կամ 84․4 մլրդ դրամ։ Հաջորդը «Գիտական և գիտատեխնիկական հետազոտությունների ծրագիրն» է՝ 10․4 %-ով, կամ 33․9 մլրդ. դրամի ծախսով։

«Կրթության որակի ապահովում» ծրագրի համար, ըստ 2025 թվականի բյուջետային փաստաթղթերի, նախատեսվում է ծախսել կրթության ոլորտի 5 %-ը՝ 15․7 մլրդ դրամ։ 2025 թվականի նախատեսված է իրակացնել նոր ծրագիր՝ «Ակադեմիական քաղաքի ստեղծումը», որի ծախսը 2․1 մլրդ դրամ է։
Ծրագրերի բյուջետային ֆինանսավորման ծավալներով ամենամեծ աճը նախատեսված է «Նախադպրոցական կրթություն» ծրագրով՝ 46 %-ով, «Կրթության որակի ապահովում» ծրագրի համար առանձնացվել է ծախսերի 16.6 %-ը: «Կրթության ոլորտում տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաների ներդրում» ծրագրին՝ 19․1 %-ը և «Հանրակրթության ծրագրին»՝ 9.4 %-ը։

Նվազ ֆինանսավորում է նախատեսված «Ապահով դպրոց» ծրագրով՝ 64 %-ով, «Հանրակրթական և նախադպրոցական հաստատությունների հիմնում, կառուցում, բարելավում» ծրագրով՝ 6․4 %-ով, «Արտադպրոցական դաստիարակության ծրագրով»՝ 3․9 %-ով, իսկ «Գիտական և գիտատեխնիկական հետազոտությունների ծրագով»՝ 4.3 %-ով։

Նախատեսված է 2025 թվականին «Հանրակրթություն» ծրագրին ուղղել 132․8 մլրդ դրամ, որը նախորդ տարվա համեմատ ավելին է 11․5 մլրդ դրամով, կամ՝ 9.4 %-ով։ Միջոցառումներից մեծ մասի ֆինանսավորումը, ըստ պաշտոնական փաստաթղթի, կաճի։ Տե՛ս պատկեր 2-ը։

«Հանրակրթություն» ծրագրով նախատեսված է իրականացնել 27 միջոցառում։ 2025 թվականի բյուջեում բացակայում է Սյունիքի մարզի բազմահամակազմ դասարաններում դասավանդող ուսուցիչների հավելավճարի ֆինանսավորումը։

Ծախսերի գերակշիռ մասը նախատեսվել է ընդհանուր հանրակրթության միջոցառումների իրականացմանը՝ 89․6 %, կամ ավելի քան 119 մլրդ. դրամ:
2025 թվականի բյուջեի արդյունքային ցուցանիշներով, ընդհանուր հանրկարթական դպրոցներում սովորող աշակերտների թիվը հասնում է 409 370-ի. Տարրական դպրոցում՝ 154 333 աշակերտ, հիմնական դպրոցում՝ 187 506 աշակերտ, միջնակարգ դպրոցում՝ 67 531: Հանրակրթական դպրոցներում ընդհանուր հանրակրթական դասարանների թիվը 20 586 է։ Ծախսերը նախատեսված են 1 325 հանրակրթական դպրոցի համար։

Հատուկ ընդհանուր կրթության ծախսերը կազմում են կրթության ոլորտի ծախսերի 0,9 %-ը, կամ 1․3 մլրդ. դրամ՝ 500 սովորողների կրթության ապահովման նպատակով, իսկ 3 300 սովորողի ընդհանուր մասնագիտական կրթության ծախսերը կազմում են կրթության ծախսերի 2․9 %՝ 3․8 մլրդ դրամ:

Միջոցառումներից նվազագույն ֆինանսավորումը նախատեսված է տարակարգի հանրապետական հանձնաժողովի աշխատանքներում ընդգրկված փորձագետների ֆինանսավորման համար. ծախսը՝ 5․3 մլն դրամ։

Միջոցառումներից մի քանիսի ֆինանսավորումը 2025 թվականին մնացել է նույնը։ Խոսքը, մասնավորապես, վերաբերում է նորարարական մանկավարժական ծրագրերի իրականացմանը: Այս նպատակով նախատեսված ծախսը 126․4 մլն. դրամ է:

«Ուսուցչի օրվա» առթիվ հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների մանկավարժներին պարգևատրման նպատակով հարկատուները պետք է վճարեն 11 մլն դրամ:

Տարակարգի հանրապետական հանձնաժողովի աշխատանքներում ընդգրկված փորձագետների ֆինանսավորման ծախսը 5․3 մլն. դրամ է։

2025 թվականին ծախսերի ամենամեծ աճը վերաբերում է ՀՀ հեռավոր, սահմանամերձ, լեռնային և բարձր լեռնային բնակավայրերի պետական հանրակրթական դպրոցների մանկավարժների փոխհատուցումը. Նախորդ տարվա համեմատ նախատեսված է ծախսերի 3․5 անգամ աճ կամ՝ 22 մլն. դրամ:

Հանրակրթական դպրոցների աշակերտներին անվանական կրթաթոշակի տրամադրման ծախսը նախատեսվում է 84 %-ով ավելին: Այս նպատակով պետբյուջեից կուղղվի 134․5 մլն դրամ: Նախատեսվում է 22․4 %-ով աճ՝ դպրոցականների օլիմպիադաների անցկացման ծախսերի գծով. Այս ուղղությամբ նախատեսված ծախսը 71 մլն դրամ է։

Սոցիալական աջակցություն ստացող ՀՀ սահմանամերձ համայնքների երեխաների դասագրքերի վարձավճարների փոխհատուցման բյուջեն նախորդ տարվա համեմատ նախատեսվում է 27․4 %-ով նվազ կամ 94․7 մլն. դրամ, 22 %-ով կնվազի ՀՀ գյուղական բնակավայրերում մինչև 100 աշակերտ ունեցող պետական ուսումնական հաստատություններում դասավանդող ուսուցիչների հավելավճարի ընդհանուր ծախսը՝ կազմեկով 1․8 մլրդ. դրամ:

18 %-ով պակաս ծախս է նախատեսված կրթական հաստատություններին ուսումնամեթոդական նյութերով ապահովմանը: Այս նպատակով բյուջեի համապատասխան տողով առանձնացվել է 19․6 մլն դրամ:

2025 թվականին նախորդ տարվա համեմատ 6․5 %-ով պակաս են նախատեսված կրթական հաստատությունների աշակերտներին դասագրքերով և ուսումնական գրականությամբ ապահովելու ծախսերը. ըստ պաշտոնաան տվյալի, այս ուղղությամբ ծախսը կկազմի 1․5 մլրդ դրամ։

2025 թվականին հանրակրթության միջոցառումներից զգալի կաճեն հատկապես մասնակցություն սովորողների միջազգային գնահատման ծրագիրը /PISA/:

Նախորդ տարվա համեմատ աճը նախատեսված է 75․1 %-ով. կուղղվի 204․4 մլն. դրամ: ՀՀ պետական հանրակրթական բոլոր ուսումնական հաստատություններում ԲՏՃՄ ոլորտի (բացառությամբ մաթեմատիկայի) դասավանդող ուսուցիչների համար վարձատրության բարձրացված հստակ չափաքանակի սահմանման ծրագրով նախատեսված ֆինանսավորումը ավելացել է 1 տոկոսով։ Ծախսը նախատեսված է 1․9 մլրդ. դրամի չափով:

Դպրոցներում STEM կրթության և ռոբոտատեխնիկայի զարգացման իրականացման միջոցառման նպատակով պետբյուջեից նախատեսվում է ծախսել 946․6 մլն. դրամ, որը նախորդ տարվա համեմատ 10․2 %-ով է ավելին:

2025 թվականի կտրվածքով գնահատման և թեստավորման ծառայությունների իրականացման համար նախատեսվում է ծախսել 672․1 մլն. դրամ կամ նախորդ տարվա համեմատ 0․4 %-ով ավելին։

Ատեստավորման միջոցով որակավորում ստացած ուսուցիչներին հավելավճարների տրամադրման և 2023 թվականին Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված ուսուցիչների օժանդակության միջոցառումներին ուղղված բյուջեները կաճեն համապատասխանաբար՝ 1 և 3%-ով: Իսկ հանրակրթական դպրոցների մանկավարժների և դպրոցահասակ երեխաների տրանսպորտային ծախսերի փոխհատուցման ու պետական հանրակրթական ուսումնական հաստատության տնօրենի հավակնորդների զարգացման ծրագրերի փորձաքննության իրականացման ֆինանսավորումը, ըստ 2025-ի պետական բյուջեի համապատասխան տողերի, կնվազի համապատասխանաբար 2 և 0․2 %-ով։

Էլենա Հարությունյան