Լուսանկարը՝ ՄՀԿ-ի
2021-2025 թվականների կրթության ոլորտին ուղղված բյուջեն աճել է:
Կրթության ծախսերը
2021 թվականի համեմատ, 2025 թվականի կրթության ծախսերն ավելացել են 106,3%-ով կամ 167,4 մլրդ. դրամով։
Անցած 4 տարում ամենամեծ աճը գրանցվել է 2024 թվականին. 2023-ի համեմատ ֆինանսական ծախսերն աճել են աննախադեպ չափով՝ 59,7%-ով: Տե՛ս գծապատկեր 1-ը և գծապատկեր 2-ը:
Գծապատկեր 1. տարբերությունը՝ դրամով
Գծապատկեր 2. տարբերությունը՝ տոկոսային արտահայտմամբ
Կրթության ֆինանսավորումը ծրագրերին համընթաց է ավելացել։
2021-2023 թվականներին իրականացվել է 12 ծրագիր, 2024 թվականին՝ 14, 2025 թվականին նախատեսված է 15 ծրագիր։
Ծախսերի ուղղվածությունը
Ֆինանսական հատկացումների գերակշիռ մասն ուղղվել է «Հանրակրթություն», «Նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթություն», «Բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթություն», «Գիտական և գիտատեխնիկական հետազոտություններ», «Կրթության որակի ապահովում» ծրագրերին, իսկ 2024-2025 թվականներից՝ «Հանրակրթական և նախադպրոցական հաստատությունների հիմնում, կառուցում, բարելավում» նպատակներին։
«Հանրակրթություն» ծրագրի բյուջեն 2021 թվականի համեմատ 2025-ին աճել է 33,5%-ով կամ 33,3 մլրդ. դրամով։ Տե՛ս գծապատկեր 3-ը և գծապատկեր 4-ը:
Գծապատկեր 3. տարբերությունը՝ դրամով
Գծապատկեր 4. տարբերությունը՝ տոկոսային արտահայտմամբ
Հանրակրթության ծախսերը
2021 թվականին «Հանրակրթություն» ծրագրում իրականցվել է 22 միջոցառում, 2022 – ին՝ 23, 2023 թվականին՝ 26, 2024-ին՝ 28, 2025 թվականին՝ 27։
Նախորդ 4 տարիների համեմատ հանրակրթության բյուջեի ամենամեծ աճը եղել է 2023 թվականին՝ 2022-ի համեմատ: Արձանագրվել է աճ՝ 11,8%-ով:
2022 թվականներին տարբեր միջոցառումների աճի տեմպերը 2021 թվականի համեմատ էականորեն նվազ են։
Միջոցառումների ֆինանսավորման նվազման ցուցիչներ կան 2025 թվականի բյուջեում՝ նախորդ տարվա կտրվածքով: 2021 թվականից ի վեր «Հանրակրթություն» ծրագրի միջոցառումներից «Ընդհանուր հանրակրթություն»-ը գերակշիռ մասն է կազմում։
Ամենամեծ աճը գրանցել է «Դպրոցականների օլիմպիադաների անցկացում» միջոցառումը, որը 2022 թվականին նախորդ տարվա համեմատ ստացել է 48,3%-ով ավելի ֆինանսավորում: Իսկ 2023 թվականին ֆինանսավորման ամենամեծ աճը եղել է 31%-ով, «Կրթական հաստատությունների աշակերտներին դասագրքերով և ուսումնական գրականությամբ ապահովում» ծրագրով:
2024-ին «ՀՀ գյուղական բնակավայրերում մինչև 100 աշակերտ ունեցող պետական ուսումնական հաստատություններում դասավանդող ուսուցիչներին հավելավճարի սահմանում» ծրագիրն է արձանագրել ամենամեծ աճը՝ 4,8 անգամ: 2025 թվականին՝ «Փոխհատուցում ՀՀ հեռավոր, սահմանամերձ, լեռնային և բարձր լեռնային բնակավայրերի պետական հանրակրթական դպրոցների մանկավարժներին» ծրագիրը՝ 3,5 անգամ։
«Փոխհատուցում ՀՀ հեռավոր, սահմանամերձ, լեռնային և բարձր լեռնային բնակավայրերի պետական հանրակրթական դպրոցների մանկավարժներին» միջոցառումը 2022 թվականին ամենաէական նվազումն է արձանագրել՝ 72,3%-ով: Նվազման տեմպերը պահպանվել են հաջորդ 2 տարում: Սակայն, 2025 թվականին ամենամեծ աճն է գրանցվել այս ուղղությամբ:
2023 թվականին «Սոցիալական աջակցություն ստացող ՀՀ սահմանամերձ համայնքների երեխաների դասագրքերի վարձավճարների փոխհատուցում» միջոցառմանն ուղղված ֆինանսավորումն ամենաէական նվազումն է գրանցել՝ 10,3%-ով: 2024-ին՝ «Կրթական հաստատություններին ուսումնամեթոդական նյութերով ապահովում» միջոցառմանը ուղղված ֆինանսավորումը աճել է 42,3%-ով, սակայն այս տեմպը չի շարունակվել 2025-ին և նվազել է 6,5%-ով:
Այս տարվա բյուջեով 2024 թվականին ներդրված 2023 թվականին Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված ուսուցիչների օժանդակության ծրագիրը աճել է 3%-ով։
2021-2025 թվականներին իրականացվել են հատուկ ծրագրեր՝
2023 թվականից «Հանրակրթություն» ծրագրում ներդրվել են նոր ծրագրեր՝
2024 թվականին ներդրվել է «Տարակարգի հանրապետական հանձնաժողովի աշխատանքներում ընդգրկված փորձագետների ֆինանսավորում» միջոցառումը։
Չֆինանսավորված ծրագրեր
2024 թվականից որոշ ծրագրեր չեն ֆինանսավորվել: Մասնավորապես՝ «Ազգային երգ ու պար» առարկայի ներդրում հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում» և «ՀՀ Սյունիքի մարզում բազմահամակազմ դասարաններում դասավանդող ուսուցիչներին հավելավճարի սահմանում» միջոցառումները 2024 թվականից չեն ֆինանսավորվում։
Հնարավորություն
Այսպիսով, բյուջետային հատկացումների տվյալների համեմատությունը ցույց է տալիս, որ Հայաստանի կրթական համակարգի բյուջեն 2021-2025 թվականներին շարունակական աճ է արձանագրել: Առավելագույն աճ է դրսևորվել 2024 թվականին:
Ըստ էության, սա հնարավորություն էր ոլորտում բարեփոխումներ իրականացնելու և նոր ծրագրեր զարգացնելու համար։
Կրթական ծրագրերի և միջոցառումների բազմազանությունը, ինչպես նաև դրանց ֆինանսավորումն ու իրականացումը ցույց են տալիս, որ համընդհանուր կրթական բարելավման ճանապարհին կարևոր են ոչ միայն ծրագրերի քանակը, այլև դրանց բովանդակությունը և ազդեցությունը տարբեր սոցիալական խմբերի վրա։
Սովորողների միջազգային գնահատման ծրագրերը, գյուղական և սահմանամերձ բնակավայրերում ուսուցիչներին խրախուսելը և նոր կրթական հաստատությունների կառուցումը կարևոր, բայց ոչ բավարար քայլեր են դեպի կրթության որակի բարելավում։
Տնտեսագետ
Նոր մեկնաբանություն