Լուսանկարը՝ lunchbox.com-ի
Կրթությունը միայն ակադեմիական, գրքային գիտելիքների փոխանցման միջոց չէ, այն նաև ուղղված է աշակերտների առողջության պահպանմանը և առողջ ապրելակերպի ձևավորմանը։ Շվեդիայում և Ֆինլանդիայում դպրոցական միջավայրը ոչ միայն ուսումնական տարածք է, այլև առողջ սովորությունների զարգացման վայր։ Երկու երկրներն էլ ապահովում են հավասարակշռված և անվճար սնունդ, խթանում են ֆիզիկական ակտիվությունը, ներդնում հոգեկան առողջության պահպանման մեխանիզմներ և խրախուսում ծնողական ու համայնքային ներգրավվածությունը։
Առողջ ապրելակերպը՝ ազգային քաղաքականության հիմքում
Շվեդիայի «Կրթության մասին» օրենքը պահանջում է, որ դպրոցներն ապահովեն աշակերտների ֆիզիկական, սոցիալական և հոգեկան բարեկեցությունը։ Բացի այդ, առողջապահական կրթությունը և սննդային վերահսկումը պետական օրակարգի անբաժանելի մասն են։
Շվեդիայի հանրային առողջապահության գործակալությունը պատասխանատու է դպրոցական առողջության և ֆիզիկական ակտիվության խթանման համար։ Այն մշակում է դպրոցական միջավայրի բարելավման ռազմավարություններ, ինչպիսիք են ավելի շատ կանաչ գոտիներ ունենալը, ավելի անվտանգ դպրոցական տրանսպորտի հետ կապված լուծումները և աշակերտների առօրյա շարժունակության խթանումը։
Ֆինլանդիան որդեգրել է «Առողջություն բոլոր քաղաքականություններում» մոտեցումը: Խիստ պահանջ է, որ կրթության, առողջապահության, սննդի և սպորտի ոլորտները համատեղ ազդեցություն ունենան աշակերտների առողջության պահպանման հարցում։ Այս մոտեցման շնորհիվ դպրոցները չեն կենտրոնանում միայն ակադեմիական ուսուցման վրա, այլև ունեն սոցիալական, ֆիզիկական և հոգեկան առողջության ապահովման պատասխանատվություն։
Ֆինլանդիայում գործում է նաև TEAviisari մոնիտորինգի համակարգը, որը գնահատում է դպրոցների առողջապահական քաղաքականության արդյունավետությունը, վեր հանում խնդիրները և առաջարկում բարելավումներ:
Լուսանկարը՝ livsmedelsverket.se կայքից
Որակյալ և անվճար սնունդ
Ե՛վ Շվեդիան, և՛ Ֆինլանդիան աշխարհում առաջին երկրներից էին, որոնք ներդրեցին անվճար դպրոցական սննդի համակարգը. բոլոր աշակերտները մինչ օրս դպրոցում ստանում են առողջ, հավասարակշռված և որակյալ սնունդ՝ առանց ծնողների ֆինանսական բեռի։
Շվեդիայում դպրոցները պարտադիր պետք է մատուցեն սննդարար և բարձրորակ ճաշեր։ Դպրոցական ճաշացանկերը մշակվում են Շվեդիայի սննդի գործակալության (Livsmedelsverket) ազգային ուղեցույցներով։
Սնունդը պետք է լինի ցածր ճարպայնությամբ, առանց ավելորդ շաքարի և աղի, իսկ բանջարեղենի բաժինը՝ պարտադիր։ Դպրոցները խրախուսվում են օգտագործել օրգանական սնունդ՝ էկոլոգիական նկատառումներով։
Ֆինլանդիայում դպրոցական սնունդը տրվել է դեռևս 1948 թվականից։ Այսօր այն համարվում է կրթության գործընթացի անբաժանելի մասը։ Ֆինլանդիայի ազգային սննդային խորհուրդը խստորեն վերահսկում է դպրոցական ճաշացանկերը՝ աշակերտների համար անհրաժեշտ վիտամիններ և սննդարար նյութերի առկայությունն ապահովելու նպատակով։
Ֆինլանդիայում և Շվեդիայում շատ դպրոցներ են առաջարկում զանազան սննդային տարբերակներ՝ ապահովելով նաև բուսակերների և հատուկ սննդակարգ ունեցողների կարիքները։
Ֆիզիկական ակտիվություն
Երկու երկրներն էլ մեծ ուշադրություն են դարձնում դպրոցական ֆիզիկական ակտիվությանը։
Շվեդիայում յուրաքանչյուր աշակերտ պետք է շաբաթական կատարի առնվազն 200 րոպե ֆիզիկական վարժանք։ Շատ դպրոցներ մասնակցում են Daily Mile ծրագրին, որտեղ աշակերտներն իրենց օրը սկսում են վազքով կամ քայլքով։
Դպրոցները սովորաբար ունեն լավ հագեցած մարզասրահներ, բացօթյա խաղահրապարակներ և սպորտային դաշտեր, որոնք նախատեսված են տարբեր մարզաձևերի և ֆիզիկական ակտիվության համար: Այս ենթակառուցվածքներն աշակերտներին հնարավորություն են տալիս ավելի արդյունավետ կերպով մասնակցել ֆիզիկական դաստիարակության դասերին։
Շվեդիայում դպրոցի դասերից հետո կազմակերպվում են տարբեր անվճար սպորտային ակումբներ և միջոցառումներ, որոնց նպատակն է երեխաների ֆիզիկական ակտիվությանը նպաստելը:
«Fryshuset» երիտասարդական կազմակերպությունը առաջարկում է անվճար կամ շատ մատչելի տարբեր սպորտային ծրագրեր, օրինակ՝ բասկետբոլ, սքեյթբորդինգ, պար և այլն։
Լուսանկարը՝ «Բացօթյա դասարան» նախաձեռնության կայքից
Ֆինլանդիայում դպրոցները հաճախ օգտագործում են «Բացօթյա դասարան» մոտեցումը, որտեղ բնության մեջ անցկացվող դասերն ակտիվությամբ են ուղեկցվում։
Շատ դպրոցներ ունեն ակտիվ ընդմիջումներ․ երեխաները դասերի միջև կարճ ֆիզիկական վարժություններ են անում։ Այստեղ դպրոցները նույնպես հագեցած են ժամանակակից մարզասրահներով, բացօթյա սպորտային դաշտերով և խաղահրապարակներով, իսկ դպրոցից հետո կազմակերպվում են տարատեսակ սպորտային միջոցառումներ:
Շվեդիայում և Ֆինլանդիայում ֆիզիկական ակտիվությունը խրախուսվում է ոչ միայն դպրոցներում, այլև ամենուր։ Պաշտոնական վիճակագրության համաձայն, ձմռանը կամ այլ եղանակների ցուրտ ամիսներին աշակերտների շուրջ 60%-ը դպրոց է գնում քայլելով կամ հեծանիվով, մինչդեռ ավելի տաք ամիսներին այս ցուցանիշը կազմում է մոտ 80%։
Լուսանկարը՝ learningscoop.fi կայքից
Հոգեկան առողջություն
Շվեդական և ֆիննական դպրոցներում հոգեկան առողջության աջակցությունն առաջնային հարց է։ Երկու երկրներում էլ բոլոր աշակերտներն ունեն հասանելիություն դպրոցական բուժքույրերի, հոգեբանների և խորհրդատուների օգնությանը, իսկ ուսուցիչները վերապատրաստվում են աշակերտների հոգեկան բարեկեցությանն աջակցելու համար։
Կրթական համակարգերը կենտրոնանում են ոչ միայն ակադեմիական առաջադիմության, այլև աշակերտների հոգեկան բարեկեցության վրա՝ ապահովելով անվտանգ և աջակցող դպրոցական միջավայր։
Ծնողների ներգրավվածությունը
Շվեդիայում և Ֆինլանդիայում դպրոցները մեծ կարևորություն են տալիս ծնողների և համայնքի ներգրավվածությանը՝ դպրոցական ֆիզիկական ակտիվության և առողջ ապրելակերպի խթանման հարցում։ Խրախուսվում է ծնողների մասնակցությունը դպրոցական առողջապահական ծրագրերին, ֆիզիկական ակտիվության միջոցառումներին և առողջ սննդի վերաբերյալ համատեղ նախաձեռնություններին։ Շատ դպրոցներ կազմակերպում են ընտանեկան սպորտային օրեր. ծնողները և երեխաները միասին ներգրավվում են տարբեր մարզաձևերի ակտիվությանը՝ նպաստելով ողջ ընտանիքի համար կարևոր ֆիզիկական առողջության մոդելի տարածմանը։
Համագործակցություն՝ դպրոցների հետ
Համայնքային սպորտային ակումբները, տեղական ինքնակառավարման մարմինները և առողջապահական կազմակերպությունները ակտիվորեն համագործակցում են դպրոցների հետ՝ առաջարկելով անվճար կամ մատչելի սպորտային դասընթացներ և ակումբներ դպրոցական ժամերից դուրս։ Այս նախաձեռնությունները ոչ միայն օգնում են պահպանել աշակերտների ֆիզիկական ակտիվության մակարդակը, այլև ստեղծում են բարենպաստ միջավայր՝ առողջության և սոցիալական զարգացման համար։
Երկարաժամկետ հեռանկարում դպրոցներում առողջ ապրելակերպի խթանումը նպաստում է ոչ միայն երեխաների ֆիզիկական և հոգեկան բարեկեցությանը, այլև ձևավորում է առողջ հասարակություն։
Այս երկրների փորձը ցույց է տալիս, որ համակարգված քաղաքականությունն ու համայնքային ներգրավվածությունը կարող են էական ազդեցություն ունենալ աշակերտների կյանքի որակի վրա։ Ընտրված մոդելները որպես օրինակ կարող են ծառայել այլ երկրների համար, որոնք ձգտում են կրթական միջավայրը դարձնել ավելի առողջ և կենսունակ։
ՄՀԿ ՀԿ համահիմնադիր
Ստոկհոլմի Վալդորֆյան դպրոցի ուսուցիչ
Ստոկհոլմի համալսարանի միջազգային և
համեմատական կրթության ֆակուլտետի մագիստրոս
Նոր մեկնաբանություն