Լուսանկարը՝ Եվրոպական հանձնաժողովի կայքից
Աղքատությանը, անհավասարությանը, կլիմայական փոփոխությունների հաղթահարմանը նպաստելու նպատակով 2015 թ. ՄԱԿ-ի «Վերափոխենք աշխարհը. կայուն զարգացման օրակարգ -2030» բանաձևին ԵՄ անդամ երկրների և Հայաստանի արձագանքների ուսումնասիրությունը հատուկ կարևորություն ունի: 17 նպատակներից հատկապես Կայուն զարգացման 4-րդ նպատակի՝ բոլորին հասանելի որակյալ կրթության և շարունակական կրթության ապահովման ուղղությամբ կատարված քայլերը հատուկ նշանակություն ունեն երկրների զարգացման հարցում։
Ֆրանսիա
Ֆրանսիան հայտնի է հավասարության սկզբունքի վրա հիմնված կրթական համակարգով։ Կայուն զարգացման 4-րդ նպատակի ընդունումից հետո Ֆրանսիան սկսեց ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել սոցիալապես անբարենպաստ շրջանների կրթության պայմանների բարելավմանը։
Հատուկ կարգավիճակ
Réseaux d’Éducation Prioritaires (REP) ֆրանսիական ծրագիրն ուղղված է հատկապես այն դպրոցներին, որտեղ աշակերտների մեծ մասը սոցիալապես խոցելի ընտանիքներից է։ REP դպրոցներն ունեն հատուկ կարգավիճակ, որը նրանց հնարավորություն է տալիս օգտվել լրացուցիչ ֆինանսավորումից և ռեսուրսներից։ Ծրագրի շրջանակներում ուսուցիչները ստանում են ավելի բարձր աշխատավարձ, իսկ դասարանների չափը նվազեցվում է աշակերտների նկատմամբ անհատական ուշադրությունը մեծացնելու համար։
Կայուն զարգացման նպատակով կազմակերպված կրթության համատեքստում Ֆրանսիան ուսումնական ծրագրերում ընդգրկում է նաև թեմաներ, որոնք առնչվում են շրջակա միջավայրի պաշտպանությանը, մարդու իրավունքներին և հանդուրժողականությանը։ Այս մոտեցման նպատակն է սոցիալապես պատասխանատու և գիտակից քաղաքացիների ձևավորումը։
Շվեդիա
Սկանդինավյան այս երկիրն իր կրթական համակարգում առաջնահերթ է համարում հավասարության և բազմալեզվության վրա հիմնված մոտեցումը։ Կայուն զարգացման 4-րդ նպատակի շրջանակում Շվեդիան մեծապես զարգացրել է modersmålsundervisning ծրագիրը, որը ներգաղթյալ երեխաներին հնարավորություն է տալիս սովորել իրենց մայրենի լեզուն։ Այս մոտեցումը ոչ միայն նպաստում է աշակերտների լեզվական հմտությունների զարգացմանը, այլև աջակցում է շվեդական հասարակությանն ինտեգրվելուն։
Շվեդիան նույնպես իր ուսումնական ծրագրերում ներառել է կայունության թեմաներ, որոնք ընդգրկում են կլիմայական փոփոխությունները, շրջակա միջավայրի պաշտպանությունը և սոցիալական արդարությունը: Սա, անշուշտ, օգնում է, որ աշակերտները հասկանան գլոբալ մարտահրավերներն ու դրանց լուծմանը մասնակցելու ուղիները։
Գերմանիա
Աշխարհում իր ճշտապահությամբ և զարգացած տնտեսությամբ հայտնի Գերմանիայի դուալ կրթության համակարգը համարվում է երկրի կրթական հաջողությունների հիմնասյունը: Այն առանցքային դեր ունի կայուն զարգացման 4-րդ նպատակի հաջող իրականացման հարցում։ Այս մոդելի նպատակն է ոչ միայն ապահովել որակյալ կրթություն, այլև պատրաստել աշխատաշուկային համապատասխան հմտություններով օժտված մասնագետներ՝ նպաստելով կյանքի որակի բարելավմանը։
Աշակերտներն, այսպիսով, հնարավորություն են ստանում համատեղել տեսական ուսուցումն ու գործնական վերապատրաստումը։ Տարբեր ընկերություններ են ներգրավվում ուսումնական ծրագրերի մշակմանը, որպեսզի ուսանողները պատրաստ լինեն աշխատաշուկայի պահանջներին։
Գերմանիայում երիտասարդների գործազրկության մակարդակը շատ ցածր է: Հիմքում կրթության և աշխատաշուկայի հաջող կապն է։ Այս փորձը վկայում է, որ կրթական համակարգը կարող է դառնալ ոչ միայն գիտելիքի ձեռքբերման միջոց, այլև երկրի տնտեսական աճի շարժիչ ուժ։
Գերմանիան նաև ձեռնարկել է կրթության թվայնացման լայնամասշտաբ ծրագրեր: Առանձնակի ուշադրության է արժանի DigitalPakt Schule ծրագիրը։ Այս նախաձեռնությունը ֆինանսներ է հատկացնում առավելապես գյուղական դպրոցներին՝ տեխնոլոգիական ենթակառուցվածքների արդիականացման համար:
Ֆինլանդիա
Կրթությանը յուրահատուկ մոտեցում ցուցաբերող Ֆինլանդիան կայուն զարգացման առաջատարներից է: Տասնամյակների կտրվածքով կրթական քաղաքականություն կանխորոշող այս երկիրը կրթությանն առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձնում սոցիալական փոփոխությունների ու զարգացման նկատառումով։ Ֆինլանդիան «Kestävän Kehityksen» ռազմավարությամբ կայուն զարգացմանը նպաստելու համար 6 հիմնական ուղղություն է առանձնացնում.
Այս ուղղություններից յուրաքանչյուրում կրթությունն ունի առանցքային դեր՝ ապահովելով, որ աշակերտները ստանան անհրաժեշտ գիտելիքներ և հմտություններ ապագայի մարտահրավերներին դիմակայելու համար։ Նման մոտեցումը վկայում է, որ կրթության նպատակները լիովին համահունչ են Ֆինլանդիայի սոցիալական և էկոլոգիական առաջնահերթություններին։
Դասարաններում մեծ ուշադրության են արժանանում էկոլոգիական գիտակցության զարգացման և ռեսուրսների խելացի օգտագործման սկզբունքները։ Ուսումնական ծրագրերը կենտրոնացած են ոչ միայն ակադեմիական հաջողությունների, այլև կայուն ապրելակերպի ձևավորման վրա։
Կայուն զարգացման 4-րդ նպատակի ընդունումից հետո Ֆինլանդիայի կրթական համակարգում ուսուցիչների դերն ավելի հիմնարար է։ Ուսուցիչները ոչ միայն դասավանդողներ են, այլև ուսումնամեթոդական ծրագրերի մշակողներ: Նրանք կարողանում են առավել արդյունավետ արձագանքել աշակերտների կարիքներին։
Ֆինլանդիայի կրթական համակարգն օրինակելի մոդել է: Այս երկիրն իր կրթական մոտեցմամբ ցույց է տալիս, թե ինչպես կարող է կրթությունը դառնալ սոցիալական ապահովության և տնտեսական զարգացման շարժիչ ուժ։
Կրթության և կայուն զարգացման սերտ կապը նպաստում է այնպիսի հասարակության ձևավորմանը, որը պատրաստ է դիմակայել ապագայի մարտահրավերներին՝ լինելով ավելի հարմարվող և նորարար։
Հայաստան
Հայաստանը նույնպես ստանձնել է պարտավորություն՝ ապահովել ներառական և որակյալ կրթություն: 2022 թվականի նոյեմբերին ՀՀ-ն ընդունեց «Հայաստանի Հանրապետության կրթության մինչև 2030 թվականի զարգացման պետական ծրագիրը» հաստատելու մասին օրենքը:
Սա, ըստ էության, ՀՀ կրթական համակարգի գլխավոր ռազմավարական փաստաթուղթն է: 2022-ից ի վեր կրթական բարեփոխումներին ուղղված կարևոր քայլեր են արվել (ուսուցիչների վերապատրաստման և ատեստավորման ծրագիր, թվայնացմանն ուղղված ծրագրեր և այլն)։
Սակայն, վերը նշված ԵՄ երկրների փորձը ցույց է տալիս, որ միայն հստակ, թիրախային ու մանրամասն մշակված ռազմավարության և համապարփակ քաղաքականության կիրառումը կարող է կրթությունը դարձնել ավելի ներառական, որակյալ, արդիական։
Կրթական բարեփոխումները պետք է ուղեկցվեն ֆինանսական բավարար ներդրումներով և հստակ նպատակներով՝ Հայաստանի քաղաքացիներին գլոբալ մարտահրավերներին պատրաստելու համար։
«Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ համահիմնադիր
Ստոկհոլմի Վալդորֆյան դպրոցի ուսուցիչ
Ստոկհոլմի համալսարանի միջազգային և
համեմատական կրթության ֆակուլտետի մագիստրոս
