Լուսանկարը՝ Եվրոստատի կայքից
Կրթության ոլորտին հատկացված բյուջեն պետության առաջնահերթություններն ու զարգացման ռազմավարությունն արտացոլող կարևորագույն ցուցանիշն է։ Կրթության ոլորտում ծախսերի կարևորությունը միշտ են ընդգծում միջազգային կազմակերպությունները: Հենց կրթության նկատմամբ պետության վերաբերմունքն է դիտարկվում որպես տնտեսական և սոցիալական զարգացման հիմնական միջոց։
Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպութունը (OECD) ազդարարում է. «կրթության արդյունավետ ֆինանսավորումը կարող է օգնել սոցիալական անհավասարության նվազեցմանը և ավելի մեծ տնտեսական կայունության ապահովմանը»։
Ինչպե՞ս են տարբեր երկրներում մոտենում կրթության բյուջեին: Սա Հայաստանի համար կարևոր հարց է՝ կրթության ոլորտում առկա բազմաթիվ չլուծված խնդիրների տեսանկյունից: Ուստի կարևոր է կրթության բյուջեի հարցում Հայաստանի և ԵՄ 2 երկրների մոտեցումների համեմատությունը:
Համեմատելով Հայաստանի, Ֆրանսիայի և Շվեդիայի կրթության ոլորտի բյուջեների 2021-2024 թվականների առկա տվյալները՝ հատկացումների առաջնահերթությունները և ոլորտային նպատակները, կարելի է ընդհանուր պատկերացում կազմել յուրաքանչյուր երկրի կրթական քաղաքականության մասին։
Հայաստան
Հայաստանը վերջին տարիներին զգալիորեն ավելացրել է կրթության ոլորտին ուղղված բյուջեն՝ արձագանքելով կրթական համակարգի բարելավման անհրաժեշտությանը։ Այս աճը ցույց է տալիս երկրի հանձնառությունը՝ կրթության ոլորտում առաջնահերթ խնդիրների լուծման հարցում։
Ստորև՝ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի տվյալները՝ պատկեր 1-ով։
Պատկեր 1
2024-ի կրթական ծրագրերից ամենամեծ ֆինանսական միջոցները հատկացվել են «Հանրակրթության ծրագրին»: Երկրորդ տեղում «Հանրակրթական և նախադպրոցական հաստատությունների հիմնում, կառուցում, բարելավում» ծրագիրն է՝ 29,06 %-ով. Ծրագրի ընդհանուր արժեքը 92 մլրդ դրամ է։
Ֆրանսիա
Ֆրանսիան ունի կրթության ոլորտի կայուն մեծ բյուջե, որը շեշտը դնում է դասավանդման որակի վրա։ Ֆրանսիայի կրթության համակարգը համարվում է առավել զարգացածներից մեկը՝ Եվրոպայում։
Ստորև՝ Ֆրանսիայի վիճակագրության և տնտեսական հետազոտությունների ազգային ինստիտուտի (Institut national de la statistique et des études économiques) և Եվրոստատի (eurostat) տվյալները՝ պատկեր 2-ով։
Պատկեր 2
Ֆրանսիան հատկապես ուշադրություն է դարձնում թվային գործիքների ներդրմանը, ներառականության ծրագրերին և մասնագիտական կրթության զարգացմանը՝ պատրաստելով աշխատաշուկայի պահանջներին համապատասխանող մասնագետներ։
Շվեդիա
Շվեդիան կենտրոնացած է կրթության հավասարության, թվային նորարարությունների և կայուն զարգացման վրա։ Երկիրը հատկապես հայտնի է իր ներառական կրթական քաղաքականությամբ։
Ստորև՝ Եվրոստատի (eurostat) և Շվեդիայի Վիճակագրական Գրասենյակի ( SCB) տվյալները՝ պատկեր 3-ով։
Պատկեր 3
Շվեդիան իր բյուջեն առատորեն է ուղղում վաղ մանկական կրթության, ներգաղթյալների ինտեգրման ծրագրերին և կայուն դպրոցների կառուցմանը՝ դրանք հիմնելով բնապահպանական սկզբունքների վրա։
Ծրագրերի համեմատություն
Հայաստան
Հայաստանի կրթության բյուջեում հիմնականում առանձնացված են հետևյալ ոլորտները՝
Այս ոլորտներում նախատեսված ծրագրերը ներառում են թե՛ ենթակառուցվածքների արդիականացում, թե՛ ծրագրային բարեփոխումներ՝ ժամանակակից կրթական համակարգի կառուցման նպատակով։
Ֆրանսիա
Ֆրանսիան իր բյուջեում առանձնացրել է հետևյալ ոլորտները՝
Ֆրանսիայի կրթական քաղաքականության առանձնահատկությունն է թվային կրթության մեծ շեշտադրումը, որը հնարավորություն է ընձեռում նոր սերնդի համար ապահովել հմտություններ՝ թվային տնտեսության պայմաններում։
Շվեդիա
Շվեդիան կենտրոնանում է հետևյալ ուղղությունների վրա՝
Շվեդիայի ներառական կրթության ոլորտում իրականացվում են լայնածավալ ծրագրեր՝ ուղղված ներգաղթյալների ինտեգրմանը և կրթական անհավասարությունների նվազեցմանը։ Շվեդական կրթական քաղաքականությունը միտված է բոլորի համար հավասար կրթական հնարավորությունների ապահովմանը։
Մոտեցումների տարբերությունները
Երկրների բյուջեներով արտահայտվող մոտեցումների համեմատությունը ցույց է տալիս, որ թեև Հայաստանի կրթության բյուջեն չափերով փոքր է, այն վերջին տարիներին ցուցաբերում է զգալի աճ։ Այս աճը վկայում է պետության հանձնառության մասին՝ բարելավելու կրթության որակը և ապահովելու համակարգի կայուն զարգացումը։
Ֆրանսիան և Շվեդիան, հանդիսանալով կրթության ոլորտում առաջատար երկրներ, իրենց բյուջեների միջոցով կենտրոնանում են հատկապես ներառականության, թվային կրթության և աշխատաշուկային համապատասխան հմտությունների զարգացման վրա։
Փորձ
Հայաստանը ևս կարող է իր կրթական համակարգի բարելավման համար նկատի ունենալ Ֆրանսիայի և Շվեդիայի փորձը՝ ներառելով թվային տեխնոլոգիաների ինտեգրման նրբությունները, ներգաղթյալների ինտեգրմանն ուղղված լայնածաված ծրագրերը և կայուն զարգացման սկզբունքները։ Այս մոտեցումները կարող են նպաստել ոչ միայն կրթական որակի բարելավմանը, այլև երկարաժամկետ զարգացման նպատակների ապահովմանը։
«Մեդիան հանուն կրթության» ՀԿ համահիմնադիր
Ստոկհոլմի Վալդորֆյան դպրոցի ուսուցիչ
Ստոկհոլմի համալսարանի միջազգային և
համեմատական կրթության ֆակուլտետի մագիստրոս
Նոր մեկնաբանություն